 |
 |
|
|
Наш Васіль Быкаў
19 чэрвеня – дзень народзінаў Васіля Ўладзімеравіча Быкава.
На працягу тыдня на вашыя пытаньні пра жыцьцё і творчасьць пісьменьніка адкажуць Ірына Міхайлаўна Быкава, ягоныя сябры, блізкія яму асобы – паэты Рыгор Барадулін і Генадзь Бураўкін, перакладчык Валянцін Тарас, палітыкі Зянон Пазьняк і Вінцук Вячорка, журналісты Аляксандар Лукашук і Сяргей Навумчык.
Рыгор Барадулін: "Самым каштоўным у спадчыне Васіля Ўладзімеравіча ёсьць тое, што ён і ў змрочны час, і ў часы нейкай палёгкі пісаў тое, што думаў, бо быў унутрана свабодным чалавекам. Унутраная свабода і дае вынікі".
Аляксандар Лукашук: "У 1988 Васіль Быкаў напісаў прадмову да маёй першай кніжкі, "Зьдзек", прысьвечанай сталінскім злачынствам у Беларусі, і ў 1994 уключыў яе ў свой збор твораў. У 1998 ён уручыў мне членскі білет і прэмію Беларускага Пэн-цэнтру за кнігі “За кіпучай чэкісцкай работай” і “Філістовіч. Вяртаньне нацыяналіста”. У 2003 ён напісаў мне рэкамэндацыю для Гарвардзкага ўнівэрсытэту – я не перачытваю ўсе ягоныя словы ўхвалы, якімі цягам гадоў ён шчодра ацэньваў маю працу, настолькі гэта падаецца авансам нязьдзейсьненаму, таму, што магло, можа, павінна быць.
Мне ня трэба перачытваць яго самы першы ліст да мяне з Хэльсынкаў летам 1998 году, бо я ніколі не забуду словы, якімі ён пачынаўся: “Саша, дарагі дружа”.
Гэтыя словы ня можа адмяніць такая акалічнасьць як сьмерць".
Сяргей Навумчык: "Не спадзявацца на абставіны і разьлічваць выключна на сябе, і тады ёсьць шанец апынуцца вышэй за абставіны. Гэты ўрок я вынес і з твораў Быкава, і з асабістага зь ім знаёмства. Прынцып гэты ўнівэрсальны і для чалавека, і для грамадзтва".
Генадзь Бураўкін: "Галоўнае ў спадчыне Васіля – гэта, бясспрэчна, кнігі, якія ён пакінуў пасьля сябе. Але для тых людзей, якія добра яго ведалі, ня меншая спадчына – памяць пра яго як пра асобу. як пра выдатнага беларуса, і проста як пра чалавека, які мае поўнае права ўвасабляць сабой перад сьветам аблічча, вобраз беларуса. Бо калі ягоныя творы мае магчымасьць прачытаць, зразумець, ацаніць і ў душу сваю пакласьці практычна кожны, дык чалавечыя ягоныя якасьці, ягоны характар, ягоны мэнталітэт, эмацыянальны склад – ведаць выпала ня кожнаму. Бясспрэчна, гэта так ці інакш праглядаецца ў творчасьці, у ягоных аповесьцях, у ягонай публіцыстыцы. Усё гэта так, але асоба, даруйце за такое слова – "пабытовая" асоба Васіля ня менш важная і ня менш цікавая, чым творы, якія ён пакінуў. Адно ад другога адарваць нельга. Але, як кажуць, немагчыма цалкам прачытаць у кнігах вось гэты ягоны мяккі характар, і адначасна – характар унікальна прынцыповы, калі раптам гэты мяккі. усьмешлівы, ласкавы Васіль мог стаць абсалютна непахісным, абсалютна цьвёрдым... Прычым, гэта ўлічваючы, як ён абсалютна паважаў чужую думку, абсалютна шукаў у людзях, нават тых, якія былі яму вельмі несымпатычныя, шукаў нешта добрае, нешта вартае павагі. Гэта можна было ўбачыць, толькі блізка зь ім сышоўшыся. А ў гэтым пляне Васіль Быкаў быў ня самым лёгкім чалавекам. Ён сыходзіўся зь людзьмі вельмі ня проста, але калі ўжо сыходзіўся, дык быў надзіва адданы, надзіва ўважлівы і ласкавы чалавек. Хаця я разумею, што для ўсіх часоў і для ўсіх народаў галоўнае, што пакінуў Быкаў – гэта творчасьць. Творчасьць унікальная і па таленту, і па змаганьні за праўду сваім талентам, па дакладнасьці адлюстраваньні паводзінаў чалавека ў экстрэмальных умовах".
Валянцін Тарас: "У кожнага зь ягоных сяброў свой Васіль Быкаў. І, вядома, кожны бачыў і разумеў яго па-свойму. І па-свойму ацэньваў і як асобу, і як пісьменьніка. То бок, у кожнага з нас ёсьць свае адметныя штрыхі да партрэту Васіля. Я пра "свайго Быкава", збольшага, распавёў у нарысе "Дарога да Васіля", ён быў зьмешчаны ў кнізе "Наш Быкаў", якая выйшла праз год пасьля сьмерці Васіля Ўладзімеравіча. Але многае засталося па-за кадрам і, вядома ж, хочацца ўзгадаць усё да дробязяў. Пакуль што скажу вельмі коратка. Васіль вельмі рэдкі, асабліва ў наш час, прыклад поўнай адпаведнасьці пісьменьніка з прыватнай асобай. Тое, што ён сьцьвярджаў у сваёй творчасьці высокія гуманістычныя ідэалы, маральныя пастуляты, крытэрыі сумленьня, непрыманьне любой маны было ўласьціва яму самому як чалавеку. Вядома, не бяз супярэчнасьцяў, не бяз барацьбы з самім сабой. Крый Божа рабіць зь яго ікону! Усё гэта было яго ўласным, жыцьцёвым крэда. Усе ягоныя станоўчыя героі – гэта ён сам у розных мастацкіх выявах. Вядомыя радкі Пушкіна, што пакуль Апалён не патрабуе ахвяраў ад паэта, ён сярод людзей самы нікчэмны, гэтыя радкі ніяк не дапасуюцца да Васіля".
Зянон Пазьняк: “Васіль Быкаў ёсьць у поўным сэнсе нацыянальны пісьменьнік. Гэта значыць, што ён адлюстроўваў у вобразах нацыянальны тып характару і духа беларуса. І ў лёсе гэтых яго нацыянальных вобразаў адбіўся лёс народа. Быкаў - быў. Ён панаваў на гэтай вышыні. Для мяне важна, што ён падняў беларуса над усім сьветам, і паказаў яго такім, які ён ёсьць. І ў велічы, і ў слабіне. Чытач-беларус бачыць сябе, і робіць свае высновы. Тут яшчэ зазначу: Быкаў-пісьменьнік сусьветнага ўзроўню, які стаяў вышэй над усімі сучаснымі пісьменьнікамі. Іншым гэта цяжка зразумець, таму што Быкаў - беларускі пісьменьнік, а беларуская нацыя - у заняпадзе. 200 гадоў яна існавала пад акупацыяй, і іншым людзям (а яшчэ больш і сваім) цяжка перамагчы стэрэатып невядомасьці народа і незнаёмства з яго культурай. Я лічу, што Быкаў недасягальны для глыбокага зразуменьня ў заходнім грамадзтве. Ён для іх занадта самабытны, занадта здаровы і занадта вялікі”.
Вінцук Вячорка: "Галоўнае ў прозе Быкава – гэта момант выбару. Гэта прынцыповая пастаноўка чалавека ў сытуацыю абсалютнага выбару. Выбару, які трэба рабіць абсалютна. Гістарычны кантэкст мяняецца, а праблема абсалютнага выбару застаецца. І безумоўна, тое, што Быкаў у эсэістыцы, у публіцыстыцы дайшоў да афарыстычнасьці афармленьня паняцьця свабоды, неадлучнасьці яе ад Незалежнасьці. Гэта назаўсёды застанецца ў філязофскай скарбонцы беларусаў".
Таксама прапануем наведнікам сайту Свабоды адказаць на пытаньне: што для Вас самае дарагое ў спадчыне Васіля Быкава? |
|
2003
2004
2005
2006 |
| [ 17/06/2006 21:13 ] |
| Жадаю выказаць спачуванні ад імя прыхільнікаў горада Пінска творчасці Васiля Быкава беларускаму народу. Васiль Быкаў жыве у нашых сэрцах і розумах, нягледзячы на цяжкі час, у якім зараз знаходзіцца наша Беларусь! |
| [ 17/06/2006 22:00 ] |
| Шакавалі расейскамоўныя подпісы шаноўнага Быкава да пераважнай большасьці ягоных малюнкаў і карцін. Вялікі Быкаў у побыце і сям'і - (няхай частекова) расейскамоўны?! Пэўны крах наіўных ілюзіяў для мяне і, думаю, для кагосьці яшчэ... Для мяне ён заўсёды застанецца Вялікім Беларусам, але ілюзіяў трохі шкада...
Ігар |
Вінцук Вячорка: Я ня ведаю, хто задае гэтае пытаньне, але вельмі часта вось з такімі катэгарычнымі заявамі выступаюць тыя, хто яшчэ нядаўна сам карыстаўся расейскаю моваю, альбо дзяцей сваіх выхоўвае расейскамоўнымі. Зноў жа, ня ведаю, хто задае пытаньне. Быкаў – гэта чалавек, які праходзіў свой шлях разам са сваім народам, які быў у савецкай арміі, які пакутліва ўзвышаўся штодня над самім сабой, у тым ліку і ў нацыянальным і моўным усьведамленьні. І для мяне ніякаю плямаю гэтыя праявы ягонай біяграфіі не зьяўляюцца. Гэта рэальная біяграфія чалавека, які пераадолеў стэрэатыпы, шматкроць пераадольваў самога сабе, і ад гэтага выглядае велічным ягоны жыцьцёвы чын.
Генадзь Бураўкін: Я скажу абсалютна з усёй адказнасьцю, што думаў, ці, можа, больш дакладна сказаць, мысьліў Васіль Уладзімеравіч па беларуску. Неяк у Ленінградзе ў яго была сустрэча з рускамоўнымі чытачамі, і яму адзін чытач так вельмі шчыра сказаў "Василь Владимирович, ну а зачем Вы, в принципе, пишете по-беларуски, а потом переводите на русский язык? (А Васіль перакладаў свае творы на расейскую звычайна сам) Зачем Вы себе лишнюю работу даёте, Вы пишите сразу по-русски, будет и Вам проще, и мы быстрее будем с Вашим творчеством знакомится". На што Васіль адказаў -- дакладна не памятаю, але за сэнс ручаюся. Ён сказаў: "Справа ў тым, што калі я пішу нешта, асабліва прыроду, пару года ці час сутак, мая задача -- як мага больш дакладна перадаць тое, што перада мной паўстае ва ўяўленьні. І вось калі я, напрыклад, пішу раніцу, дык я ведаю, калі заўлачае, калі сьвітае, калі віднее, разьвіднела і гэтак далей. Гэта ўсё я памятаю па-беларуску. Па- руску -- "свитает". Другога слова я ня ведаю. А ў беларускай мове ў мяне маса адценьняў, і я хачу перадаць гэтае адчуваньне прыроды як мага больш дакладна. У мяне тут памяць мая падказвае ўсё па-беларуску. А ўжо калі даводзіцца перакладаць, я бачу, што пераклад дрэнны. Бо таго майго веданьня рускай мовы, якое у мяне ёсьць, якое ў мяне заклала школа, вайна, войска -- мне хапае, каб перакласьці свой твар на рускую. Хаця я заўсёды адчуваю хібы. І бліскучыя майстры рускай прозы мне заўсёды кажуць -"Твая руская мова бедная, сухая, бо няродная". Вось прыкладна так Васіль адказваў на гэтае пытаньне. І Васіль вось такую адданасьць беларускай мове, менавіта беларускай справе пранёс праз усё сваё жыцьцё, праз усе выпрабаваньні. |
| [ 17/06/2006 22:26 ] |
| Пытаньне да Зянона Станіслававіча. Зянон Станіслававіч, па першае прывітаньне! Віньшую вас з пераабраньнем на пост старшыні КХП БНФ! Прачытаўшы "Доўгую дарогу дадому" я даведаўся, што Васіль Быкаў шмат у чым дапамог вам, у тым ліку з старшынствам у Мартыралёзе, ды потым, калі вы пакінулі гэтую пасаду , з старшынствам у БНФ "Адраджэньне".Як вы самі ацэньваеце яго дапамогу ў дачыненьні да вас і ці сапраўды была яна значнай? Як вы можаце ацаніць яго ўклад у стварэньне БНФ, і ў аднаўленне Незалежнасьці Беларусі? Які ваш любімы твор Васіля Быкава й чаму? Датэрмінова дзякуй за адказы. Здароўя Вам! Жыве Беларусь! |
Зянон Пазьняк: Быкаў быў вялікі маральны аўтарытэт. Таму тое, што Быкаў падтрымліваў мяне, што ў нас былі добрыя чалавечыя і палітычныя адносіны -- гэта стрэмка ў языку для ўсіх ворагаў беларушчыны. Гэта людзі якія дэманстрафалі сваё захапленьне творчасьцю Быкава, якія фальшыва яго хвалілі, а тут аказваецца трэба прызнаць яго праўду і ў адносінах да Пазьняка, і ў адносінах да беларушчыны. І вось тут усё і выяўлялался. Гэты людзі вымушаныя былі рабіць выбар. Хто больш заскаруз у нянавісьці, той застаўся ў нянавісьці, хто менш -- той маўчаў, прымаў аўтарытэт Быкава. Быкаў быў маральны аўтарытэт нацыі, гэта быў чалавек справядлівы, надзейны. Ягоная марльная апора найбольш цанілася намі, найбольш давала нам сілы. Мы Быкава вельмі шанавалі менавіта за яго справядлівую паставу.
Наконт любімага твору цяжка сказаць -- Быкаў цікавы ва ўсіх творах. Я нават не задумваўся над такой катэгорыяй, як любімыя творы. У апошнія часы найбольш уразіла апісаньне дзяцінства і юнацтва ў "Доўгай дарозе дадому". Гэта дало магчымасьць зразумець усю творчасьць Быкава. Ён заўсёды быў часьцінай у сваіх героях -- добрых і дрэнных. Яго лёс -- тыповы лёс беларуса, апісаны ім вельмі проста, без самалюбаваньня, без прыўкрашваньня, і гэта вельмі бярэ за сэрца -- яго юнацтва, беднае жыцьцё, гэтая чалавечнасьць і адносіны да іншых людзей, яго бацькі, аднавяскоўцы -- гэта мяне ўразіла нават мацней, чым некаторыя яго творы.
|
| [ 17/06/2006 22:27 ] |
| Ці Быкаў калі-небудзь паліў? |
Генадзь Бураўкін: Здаралася. Але вельмі-вельмі рэдка.
Сяргей Навумчык: Генадзь Бураўкін ведае Васіля Ўладзімеравіча з 1960-ых гадоў, я ж блізка пазнаёміўся зь ім у канцы 1980-ых, калі ён ужо пакутаваў ад астмы. Ніколі ня бачыў яго з цыгарэтай. І ў ягонай прысутнасьці звычайна пазьбягалі паліць іншыя. |
| [ 17/06/2006 22:30 ] |
| Сяргей Навумчык, вы лічыце, што Быкава падталкнулі да сьмерці? Калі так, то чаму? Згадайце апошнюю сустрэчу з Васілём Уладзіміравічам. |
Сяргей Навумчык: У тым, што ўлады прысьпешылі сьмерць Быкава, я абсалютна перакананы. Быкаву пасьля апэрацыі патрэбны быў спакой. Гісторыя з выпіскай зь менскай кватэры знэрвавала Васіля Ўладзімеравіча (мяркую на падставе ўласных уражаньняў па тэлефонных размовах; пра гэта ж кажа і Рыгор Барадулін. Маёй жонцы Васіль Уладзімеравіч увогуле сказаў нешта кшталту, што ўлады ў любы момант могуць засяліць у кватэру якога-небудзь перадавіка вытворчасьці з трактарнага заводу). Толькі наіўны чалавек можа меркаваць, што ў цяперашняй Беларусі выпісаць сям’ю народнага пісьменьніка, героя сацыялістычнай працы і г.д. можа звычайная пашпартыстка па ўласным жаданьні. Здароўе Васіля Ўладзімеравіча ў выніку рэзка пагоршыла, ён быў вымушаны зьвярнуцца ў Бараўляны. А там абралі мэтад лячэньня, які катэгарычна адвяргалі праскія лекары. Каб не паўтарацца, магу адаслаць да артыкула, які быў надрукаваны ў “Народнай волі”, а потым, у больш поўным варыянце, зьмешчаны на сайце Свабоды
Апошнія тыдні Васіля Быкава.
Дадам, што чэскі грамадзянін, якому зрабілі такую ж апэрацыю, як і Быкаву (прычым сытуацыя ў яго была значна горшай, і ён старэйшы за Васіля Ўладзімеравіча) – і сёньня жыве на тых жа самых швэйцарскіх леках, якія выпісалі Быкаву праскія лекары.
Наконт апошняй сустрэчы. Я вельмі добра памятаю першую сустрэчу, калі мне было чатырнаццаць гадоў, бо яна была толькі хвіліну. А вось апошняя была паўтары ці дзьве гадзіны, і засталася ў памяці фрагмэнтарна, бо, канешне ж, зусім ня думаў, што бачу Васіля Ўладзімеравіча ў апошні раз. Зразумела, цяпер спрабуеш адшукаць нейкія сымбалі, нейкія знакі, але іх няма, гэта была абсалютна звычайная сустрэча. Я павінен быў назаўтра ляцець у Нью-Ёрк (сканчаўся тэрмін амэрыканскага пашпарту, дакладней, “трэвэл дакумэнта”, які можна мяняць толькі на тэрыторыі ЗША). Увесь дзень 19 красавіка займаўся майстраваньнем пясочніцы для дачкі, і вось якраз у прамежак паміж грунтоўкай і фарбоўкай паехаў да Васіля Ўладзімеравіча і Ірыны Міхайлаўны. Зноў жа, калі б ведаць, што гэтая сустрэча будзе апошняй... Але ў той дзень размова была пераважна пра нейкія абсалютна пабытовыя рэчы. Заўтрашні пералёт праз акіян для мяне быў трыццатым па ліку, дык гаварылі пра самалёты, пра такую непрыемную для пасажыра зьяву, як турбуленцыя. Васіль Уладзімеравіч прыгадаў камічнае здарэньне з адным сваім знаёмым, баявым лётчыкам, які пасьля палёту на пасажырскім самалёце і, скажам гэтак, лёгкага казусу ў выніку спалоху, больш ня лётае. Я звычайна ў Нью-Ёрку хаджу па кнігарнях, дык запытаўся, можа, нешта прывезьці, Васіль Уладзімеравіч сказаў, можа нешта з дакумэнталістыкі ці мэмуарыстыкі. Мастацкая літаратура, сказаў ён, увогуле не цікавіць, за выключэньнем пары-тройкі імёнаў – напрыклад, Буніна, якога Васіль Уладзімеравіч назваў яго самым лепшым стылістам. Размаўлялі пра кнігу Пазьняка “Новае стагодзьдзе”. Пад час разьвітаньня Васіль Уладзімеравіч сказаў мне некалькі слоў пра цяперашняга кіраўніка Беларусі, якія я, з пэўных прычынаў, не магу тут пераказаць (але калі-небудзь пра іх напішу).
Калі сядалі ў машыну (я быў зь Сяргеем і Вольгай Абламейкамі), Васіль Уладзімеравіч падышоў да вакна і, ўзьняў над галавой сьціснутыя рукі – гэта быў ягоны звычайны разьвітальны жэст.
Канешне, мы яшчэ размаўлялі па тэлефоне, я званіў яму зь Нью-Ёрку ў Прагу, потым – з Прагу ў Менск. У пачатку чэрвеня абвастрылася сытуацыя вакол коласаўскага ліцэю. Я падумаў, што навучэнцам была б вельмі важная падтрымка Васіля Ўладзімеравіча, і папрасіў яго сказаць некалькі слоў. Ён пагадзіўся. Гэта было апошняе ў ягоным жыцьці інтэрвію. А апошняя наша тэлефонная размова адбылася 6 чэрвеня. Васіль Уладзімеравіч сказаў, што прапіску нібыта аднавілі, але адчувае сябе вельмі кепска. Потым я перадаў слухаўку Шушкевічу, які быў у нас на радыё. Яны пагаварылі хвіліну, і Станіслаў Станіслававіч паклаў трубку. Я ня стаў перазвоньваць, каб не турбаваць Васіля Ўладзімеравіча. У наступныя дні па просьбе Васіля Ўладзімеравіча перадаваў яму ў шпіталь з праскай кватэры некаторыя рэчы, якія ён хацеў мець побач. А 23 чэрвеня перадаў свой бел-чырвона-белы значок, зь якім яго пахавалі. |
| [ 18/06/2006 00:19 ] |
| Пытаньні да Зянона Станіслававіча. Васіль Быкаў ня быў палітыкам, але мала такіх людзей на Беларусі да якіх бы так прыслухоўваліся як да Васіля Быкава. Такія рэзка палярныя адносіны да яго, народа і ўлады. Справа напэўна не толькі ў нянавісьці ўлады ці любові народа. Як Вы лічыце? І яшчэ пытаньне, што значыць творчасьць Васіля Быкава і сяброўства зь ім для вас, як беларускага палітыка? Дзякуй. |
| Зянон Пазьняк: Рэзка палярныя адносіны да Быкава зьвязаныя з тым, што ён у апошнія гады займаўся палітыкай. Ён палітычна падтрымаў Беларускі народны фронт і ўвайшоў у яго Сойм. Сутнасьць у тым, што гісторыя беларусі вось ужо 200 гадоў -- гэта гісторыя барацьбы за свабоду з Расеяй. І той хто выступае за свабоду Беларусі, за яе незалежнасьць, за яе культуру, той заканамерна будзе выступаць супраць расейскай палітыкі. Адсюль і ўся нянавісьць. Гэта нянавісьць ваеннага часу. Калі б Быкаў займаўся толькі літаратурай, дык і ворагі і сябры дэманстравалі б да яго сваю павагу -- сябры шчыра, а ворагі няшчыра, на словах. Гэта адносіцца ня толькі да Васіля Ўладзімеравіча, але і да ўсіх адраджэнцаў, якія змагаюцца за вольную незалежную Беларусь і за яе культуру. Яны ўдзельнічаюць ў ваенных дзеяньнях. Гэта сутнасьць сытуацыі ў Беларусі. На Быкаве яна адлюстравалася, як ў кроплі вады. Гэта вялікі пісьменьнік і вялікі чалавек, бо ён жыў па справядлівасьці. Ён ведаў, што яго будзе чакаць, але ён пайшоў у Народны фронт, пайшоў за Бацькаўшчыну, за праўду, за свабоду, за незалежнасьць. Некаторыя пісьменьнікі не пайшлі. Нават хопіць пальцаў адной рукі каб палічыць тых, хто пайшоў. Адсюль і адносіны. |
| [ 19/06/2006 11:14 ] |
| Пытаньне да Рыгора Барадуліна
Так атрымалася, што вырашыла пісаць для канферэгнцыі аб творчасьці і жыцьці Васіля Уладземіравіча і Вашым, але галоўны раздзел будзе датычыцца Вашага сяброўства.
Згодна з вышэй сказаным маё пытаньне: ці не маглі б Вы ўспомніць нейкім цікавыя моманты Вашага сяброўства
Які твор Васіля Уладземіравіча Вам найбольш даспадобы
Вельмі ўдзячна за любы /нават самы кароткі/ адказ |
| Рыгор Барадулін: Так атрымалася, што колькі я сябе памятаю як літаратара, больш-менш стала, усё ўва мне зьвязана са знаёмствам, зь сяброўствам з Васілём Быкавым. Я яго ўспрымаў як земляка, як настаўніка, як сябра, як брата, як духоўнага настаўніка. Не магу вылучыць нейкага асобнага твора, усе творы – як рака, якая плыве, чыстая, незамутненая, і цяжка выбраць нейкую адну хвалю. |
| [ 19/06/2006 11:35 ] |
| Пытаньне да Валянціна Тараса: вы перакладалі ўспаміны Быкава на рускую мову -- як склаўся лёс выданьня гэтай кнігі? Ці праўда, што руская версія большая за беларускую, у чым розьніца?
Валянціна Пятровіч |
Валянцін Тарас: Кніга "Доўгая дарога дадому" у маім перакладзе на расейскую выйшла у мінулым годзе акурат да другой гадавіны з дня сьмерці Васіля Ўладзімеравіча і да дня яго народзінаў. Шлях кнігі быў даволі складаны. Расейскае выданьне мелася рабіць выдавецтва "Кніга", тое самае якое рабіла беларускае выданьне. Але там не атрымалася пачаліся "наезды" на гэтые выдавецтва, страшэнныя штрафы, пачалі ціснуць. Я думаю, што адна з прычынаў можа і была ў тым, каб ня даць магчымасьці зрабіць выданьне па-расейску.
Я пачаў шукаць іншае выдавецтва. Спачатку ўзялося выдаць вядомае маскоўскае выдавецтва "Вагриус", але я сам быў вымушаны адмовіцца, бо яны патрабавалі зьняць усе выказваньні Быкава, якія яны назвалі "антырасейскімі". Я адказаў: "У яго няма антырасейскіх выказваньняў, у яго ёсьць антыімпэрскія". А мне адказаў чалавек літаральна наступнае: "Для нас, расіян, гэта сёньня адно і тое ж".
Потым яны патрабавалі зьняць аповед Быкава пра літаратурнае жыцьцё Беларусі, бо, маўляў, "нам, масквічам, гэта нецікава". Я адказаў, што гэта тое ж самае, каб я казаў, што мне нецікавае літаратурнае жыцьцё Масквы. Яны гэтага не зразумелі і давялося адмовіцца ад выданьня кнігі ў гэтым выдавецтве. Урэшце, кнігу выдалі менскае выдавецтва "Харвест" і маскоўвае выдавецтва "АТС".
Расейскае выданьне даволі істотна адрозьніваецца ад беларускага. Перакласьці "Доўгую дарогу дадому" на расейскую мову Васіль Улдзімеравіч папрасіў мяне яшчэ калі я быў у Празе ў сакавіку 2003 году. Напярэдадні апэрацыі ў нас была размова, і ён сказаў: "Давядзецца табе, Валя, узяць на сябе гэтую цяжкую працу, бо сам я ўжо гэтага ня выцягну".
Калі ён прыехаў ў Менск, я памятаю 26-га траўня 2003 году я апошні раз быў у яго дома пры яго жыцьці, і вось тады ён уручыў мне "Доўгую дарогу дадому" -- арыгінал з вельмі цёплым надпісам. І адначасова ў гэтым надпісу гучыць даручэньне "Валянціну Тарасу -- гэта рабочы экзэмпляр, які ён ператворыць у іншы выгляд". І калі ён аддаў мне гэтую кніжку, ён яшчэ даў мне цэлы сшытак дапаўненьняў, больш за 35 уставак у "Доўгую дарогу дадому". У беларускім арыгінале ён памеціў старонкі і тыя мясьціны, тыя абзацы, куды гэта ўсё трэба "уманціраваць". У расейскім выданьні ўсё гэта ёсьць, а па беларуску гэта таксама было надрукавана. "Наша Ніва" дала ня ўсе, але частку гэтых уставак.
Там вельмі істотныя дапаўненьні -- асабліва тыя, якія тычацца дзяцінства Васіля Ўладзімеравача, яго вучобы на Радзіме перад вайной. Ёсьць некалькі вельмі цікавых уставак, зьвязаных з вайной, у прыватнасьці пра тое, як ён лічыўся забітым, і чым гэта адгукнулася пазьней. Гэта быў вялікі давер з боку Васіля Ўладзімеравіча да мяне, што ён даручыў мне гэты пераклад. Можа таму, што некалі даўно, калі ён толькі пачынаў, я пераклаў некалькі апавяданьняў, якія былі надрукаваныя ў нашым расейскамоўным часопісе "Нёман".
А ў 1990 годзе я пераклаў для "Нового Мира" ягоную аповесьць "Аблава", якую лічу адным з найлепшых твораў Быкава. Яна як тыя маленькія зоркі ў сусьвеце, якія маленькія па аб'ёме, а рэчыва ў іх цяжэйшае ў мільярды разоў, чым на Зямлі.
|
| [ 19/06/2006 15:02 ] |
| Пытаньне Рыгору Барадуліну і Генадзю Бураўкіну :
Прывітаньне, ПАВАЖАНЫЯ ! Чаму лідэры дэмакратычных сіл Беларусі маюць проці-
леглую ацэнку з нашым Вялікім Быкавым - сумленьнем Нацыі ў адносінах да Зянона
Пазьняка ? Мо за гэтым і стаяць нашія паразы і адсутнасць сапраўднай салідар-
насці, як, напрыклад , калісьці ў Чэхіі вакол Вацлава Гавела ? Дзякуй.
Для мяне самае дарагое ў спадчыне Васіля Быкава - яго беларускасць, чыстае су-
мленьне, розум, якія адчынілі мне ПРАЎДУ ні толькі пра вайну,але ПРАЎДУ жыцця,
яго сэнс і вялікую каштоўнасць СВАБОДЫ. Туравец Віктар з Францыі. |
Рыгор Барадулін: Рэжым пастараўся разьбіць адзінства дэмакратычных сілаў на некалькі плыняў, а калі некалькі плыняў, дык заўсёды цяжка супраціўляцца. Я ведаю, што Васіль верыў Пазьняку, любіў яго, шанаваў, ён казаў, што "Пазьняк невылечна хворы Беларусьсю".
Генадзь Бураўкін: Ня думаю, што лідэры дэмакратычных партыяў зусім разыходзяцца ў ацэнках і асобы Пазьняка, і дзеяньняў яго з тым, што ў свой час гаварыў і пісаў Васіль Уладзімеравіч. Але, па-першае, у розных людзей розныя ацэнкі, рознае бачаньне шляхоў да перамогі (а я хацеў бы не сумнявацца, што ўсе, каго датычыцца гэтае пытаньне, хочуць перамогі дэмакратыі, Незалежнасьці і шчасьлівай будучыні Беларусі). А потым, трэба ж яшчэ бачыць, што Быкаў з яго выдатным талентам псыхоляга, бліскучага псыхоляга, з унікальнай інтуіцыяй, ён, магчыма, у людзях больш пранікліва бачыў нешта галоўнае і дараваў, можа быць, нейкія выпадковыя палітычныя недакладнасьці ці нават памылкі. Тым больш што Быкаў у функцыянальным сэнсе ніколі палітыкам ня быў і не хацеў быць. А палітыка як ідэя, дзе бясспрэчна і Пазьняк і Быкаў былі адзіныя, абсалютна адзіныя, -- і палітыка як штодзённая нейкая рэальнасьць і будзённасьць, ну, трошкі розныя рэчы. Дык вось, Васіль у Зяноне Станіслававічу, як мне здаецца, бачыў і цаніў самае галоўнае -- яго адданасьць беларускай справе і яго бліскучы талент палітычнага стратэга. А астатнія рэчы, за якія, магчыма, іншыя хапаліся, для Быкава яны былі неістотныя. І таму ў нейкіх, магчыма, прыватнасьцях зусім магчыма, што разыходзіцца думка Быкава і думка сёньняшніх некаторых дэмакратаў. Ну а потым, з часам і дэмакраты мяняліся. Так што я не хацеў бы на гэтым завастраць увагу. Думаю, мы павінны аддаць належнае таму, што зрабіў Зянон Станіслававіч ў гісторыі Беларусі, і паспадзявацца, што ягоныя здольнасьці, ягоны талент палітыка, палітыка-стратэга яшчэ будзе і зразуметы, і, як модна цяпер казаць, запатрабаваны беларускім народам. |
| [ 19/06/2006 18:25 ] |
| У мяне пытаньне да сп. Лукашука -- што ваша рэдакцыя мае ў архівах, якія запісы Быкава, і як вы думаеце імі распарадзіцца? |
| Аляксандар Лукашук: Васіль Быкаў пачаў гучаць на “Свабодзе” ад 1990 году, пераважна гэта былі інтэрвію, гутаркі, дыскусіі за круглым сталом, а таксама ягоныя палітычныя, літаратурныя камэнтары – кароткія, 2-3 хвіліны выказваньні. Асобна варта сказаць пра аўтарская чытаньне – Быкаў у Празе ў студыі “Свабоды” запісаў сорак 12-ці хвілінных частак сваёй апошняй кнігі “Доўгая дарога дадому”. Цалкам гаворка ідзе пра гадзінаў дваццаць аўдыё. Усе гэтыя запісы рэдакцыя захоўвае ў лічбавым фармаце. Старыя запісы далічбавай эры мы таксама перавялі на лічбавыя носьбіты. Гэта азначае, што іх захаванасьць гарантаваная і ў будучыні яны могуць быць выкарыстаныя ў музэйных экспазыцыях, фільмах, і, натуральна, радыёперадачах. |
| [ 19/06/2006 18:27 ] |
| Ці выдасьць Свабода малюнкі Быкава як кнігу? Вольга |
Аляксандар Лукашук: У выдавецкай сэрыі “Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе” мы выпусьцілі дзьве кнігі “Быкаў на Свабодзе”. Першая выйшла да гадавіны сьмерці пісьменьніка, яе прэзэнтацыя адбылася 20 траўня 2004 году ў Менску ў Доме Літаратара, у дзень 50-годзьдзя Беларускай службы Радыё Свабода. Яшчэ праз год выйшла другое выданьне, якое павялічылася на 126 старонак – і вось там упершыню мы надрукавалі некаторыя малюнкі Быкава.
Публікацыя малюнкаў Быкава ўжо адбылася на сайце Радыё Свабода – вы можаце ў любы момант паглядзець, раздрукаваць іх. Кніжнае выданьне пакуль не плянуецца. |
| [ 19/06/2006 18:28 ] |
| Сп. Навумчык, ці ня лічыце вы патрэбным скласьці чорны сьпіс ворагаў Васіля Ўладзімеравіча Быкава, каб і дзеці і ўнукі ведалі і саромеліся?
Мікола, Ворша |
| Сяргей Навумчык: Лічу патрэбным. Такі сьпіс будзе складзены – для гісторыі. Іншая справа, што нашчадкі не павінны несьці адказнасьць за дзеяньні продкаў. Ды і выглядае, што ворагаў Быкава менш за ўсё цікавіць, якім чынам яны ўвойдуць у Вечнасьць. |
| [ 19/06/2006 18:35 ] |
| Ня ведаю, ці самае дарагое -- але самае страшнае -- яго прароцкі талент. Пачытаеш яго публіцыстыку 80-90х -- жах бярэ, як спраўджваецца кожнае чорнае прароцтва.
Людміла Васько |
| [ 19/06/2006 20:05 ] |
| Магу сказаць, што мой бацька Міхаіл Фёдаравіч Гаеўскі, перажыўшы вайну (партызаніў, ваяваў на перадавой, быў вельмі цяжка паранены, што нават меркавалі – “ня выжыве” ), казаў пра Быкава, што ён піша праўду. Можа, гэта для мяне галоўнае. Святлана Гаеўская. |
| [ 19/06/2006 20:12 ] |
| Самае дарагое ў Васіля Быкава - шчырасьць, адкрытасьць у яго творах. Ён быў сапраўдны беларус і гэта было відаць па яго адносінах да сваіх сяброў - беларусаў, габрэяў, палякаў (У тым ліку кніга "Доўгая дарога да дому" сьведка гэтаму). Юрый. |
| [ 20/06/2006 00:26 ] |
| Пытаньне Зянону Пазьняку. Зянон Станіславааіч маю вялікую павагу да вас і хучу задаць вам такія пытаньні: 1. Калі вы упершыню пазнаёміліся з творамі Быкава, якія ў вас былі ўражаньні? 2. Калі адбылося ваша знаёмства з Васілём Уладзімеравічам? 3. Якія БЫКАЎСКІХ поглядаў на жыцьцё не супадаюць з ПАЗЬНЯКОЎСКІМІ( калі такія ёсьць)? Дзякуй за адказы. У спадчыне Быкава мне найбольш імпануе ягоная нязломная жыцьцьёвая пазыцыя. |
Зянон Пазьняк: Дзесьці на першым курсе інстытута – "Трэцяя ракета", іншыя першыя кніжкі Быкава. Тады асабліва я ня мог прадбачыць, што будзе такі вялікі пісьменьнік. Усе вялікія людзі творча разьвіваліся ўвесь час. Паглядзіце на Барадуліна – з чаго ён пачынаў і да чаго ён прыйшоў. Фактычна, ён прыйшоў сапраўды да ляўрэата Нобэлеўскай прэміі, гэта паэт усясьветнага кляса. А пачынаў у маладосьці звыклымі савецкімі вершамі. На працягу жыцьця чалавек разьвіў свой талент, аттачыў яго. Гэта вельмі важна, я лічу, вельмі істотна творчае разьвіцьцё таленту. Быкаў таксама пачынаў звычайна – а паступова разьвіўся як геній. Ён разьвіў свой талент творча. Я думаю, што такі шлях, шлях разьвіцьця сваёй асобы, свайго таленту – гэта і ёсьць прыкмета геніяльнасьці. Ёсьць пісьменьнікі, якія як пачалі ў 18 гадоў – так і скончылі ў 85. Яны не разьвіваюцца. Можаце пачытаць Шамякіна – што першы твор, што апошні твор. А геніі разьвіваюцца, у іх ёсьць пэрыяды творчасьці, у іх ёсьць этапы, у іх ёсьць дасягненьні, у іх ёсьць вехі на іхнім шляху. Так што з самага пачатку першыя творы Быкава, я іх неяк проста не адзначыў. Шчыра пра гэта кажу. А потым... Потым сталася тое, што сталася.
Асабістае першае знаёмства адбылося ў 1988 годзе, калі я спаткаўся зь ім, каб папрасіць яго напісаць прадмову да артыкула "Курапаты – дарога сьмерці". Да гэтага часу асабіста зь ім я ня меў кантактаў. А вось гэта было першае зь ім спатканьне асабістае.
Наконт несупадзеньня нейкіх поглядаў... У працэсе кантактаў, пад час гаворак з Быкавым у мяне ня ўзьнікла такіх думак і такой дыскамфортнасьці, што ў нечым мае погляды не супадаюць. Дэталі мы не абгаворвалі, а ў асноўным, у галоўным у нас было ўзаемаразуменьне поўнае. |
| [ 20/06/2006 00:53 ] |
| прывітаньне, адкажыце калі ласка, а ці не было такой ідэі: вылучыць Васіля Ўладзіміравіча, кандыдатам на першых прэзыдэнскіз выбарах, і распавядзіце калі ласка па падрабязьней пра дачыненьні Вялікага Пісьменьніка, да той прэзыдэнскай кампаніі, каго падтрымліваў Васіль Уладзіміравіч. |
| Сяргей Навумчык: Быкаў, як тут слушна кажа Генадзь Бураўкін, прынцыпова не жадаў займаць нейкую функцыянальную палітычную пасаду. У 1988 годзе Пазьняк прапаноўваў яму ўзначаліць Аргкамітэт БНФ, Быкаў адмовіўся. Ён і слухаць не жадаў пра ўдзел у выбарах ў якасьці кандыдата – што ў дэпутаты, што ў прэзыдэнты. Але ён палітычна падтрымліваў БНФ. На прэзыдэнцкіх выбарах 1994 года кандыдатамі былі зарэгістраваныя шэсьць чалавек – Аляксандар Дубко, Вячаслаў Кебіч, Аляксандар Лукашэнка. Васіль Новікаў, Зянон Пазьняк і Станіслаў Шушкевіч. Васіль Уладзімеравіч падтрымаў Пазьняка, быў адным з дваццаці афіцыйна зарэгістраваных ЦВК давераных асобаў. Разам з Уладзімерам Заблоцкім, Вінцуком Вячоркам агітаваў за Пазьняка пад час адной з чатырох тэлевізійных перадачаў, якія былі гарантаваныя кандыдатам. А на мітынгу ў сквэры Янкі Купалы ў гонар ягонага 70-годзьдзя, за некалькі дзён да першага туру галасаваньня, сказаў, што адно зь ягоных самых вялікіх жаданьняў – каб прэзыдэнтам Беларусі быў абразы Пазьняк. |
| [ 20/06/2006 03:06 ] |
| Dobry dzen usim dobrym ljudziam!Dlia maine postac Vasilia Bykava adygrala,jak mne zdaecca,liosavyznachalnuju rolju.Ja vuchyusia u saveckaj ateistychnaj shkole.Prauda mae backi nebyli kamunistami i nikoli nichoga ne kazali drennaga pra Boga,no usjo asiarodze byla davoli agresiuna ateistychnae.Ja cikaviusia gistoryiaj,a tema Drugoj Susvetnaj vajny miane velmi hvalevala.Moj dzed znik na joj bezzvestak,a maci z babuliaj byli u partyzanah.Sa shkoly nas vadzili na kinalektoryj.I kali ja byu u 5 kliase, nam pakazali film "Uzyhodzhanne",rezhysjora Larysy Shepicka ,jaki byu sniat na padstave apovesci Vasilia Bykava "Sotnikau".(Darechy, jon atrymau uznagarodu na festyvali hryscianskih filmau u Zahodnim Berline,a rolju "judy" tam guliau U.Gascjuhin,shto davoli symbalichna.)Ja byu pad velkim urazennem,i z tyh chasou zrazumeu,shto chalavechaia moc u DUHU,jaki nemagchyma ne zlamic ,ne znishchyc ,ne peramagchy.Mne zdaecca z tyh shkolnyh chasou ,pachausia moj dougi niaprosty shliah da BOGHA-da SAPRAUDNAJ LJUBOVI, SVABODY ,GARMONII, PRAUDY, usvedamlennia CHALAVECHAJ GODNASCI i MOCY DUHA.
Paznej ,ja ves chas shukau gety film na videakasetah.A nabyu jago,nazhal,tolki u Mensku u dzen razvitannia i pahavania PISMENNIKA-CHALAVEKA-BELARUSA...
(nichoga u zhycci ne byvae vypadkova...)
ZHYVE BELARUS! Andrej. |
| [ 20/06/2006 12:39 ] |
| Пытаньне да Зянона Пазьняка.
Як заўважыў спадар Навумчык, антыподам Быкава (у Вярхоўным савеце) быў Гілевіч. Скажыце калі ласка, якія былі адносіны ў Быкава з Нілам Гілевічам. Ці адбіваліся іхныя партыйныя погляды на асабістых дачыненьнях.
Пытаньне таксама да ўсіх
І ўвогуле які Сябар Быкаў - кампанейскі, уважлівы, сьціплы?
Дзякуй за адказ.
Сяржук зь Менску. |
Зянон Пазьняк: Быкаў быў вельмі далікатны чалавек, надзвычай. У яго была прыродная культура, якая ёсьць у беларусаў. Ён ніколі не азлобліваўся супраць чалавека, калі не супадалі зь ім погляды. Нават калі ён чалавека не ўспрымаў. Ён быў вельмі стрыманы. І я ня чуў ад яго, каб ён зь лёгкасьцю асуджаў нейкіх канкрэтных асобаў. Хаця адносіны яго я ведаю – ці яны крытычныя былі, ці былі паважныя, ці ён захапляўся людзьмі... Гэта відаць было. Але я ніколі ня чуў ад яго зласьлівасьці, каб нейкую асобу ён зласьліва абмаўляў бы. Калі нават гэта быў варожы чалавек, то ён варожы тады, калі варожы беларушчыне. І Быкаў даваў прыстойныя характарыстыкі, не ўдаючыся ў нейкія асабістыя эмацыйныя ацэнкі. Здаецца, па маіх такіх назіраньнях, што ён адносіўся даволі крытычна да Гілевіча. Але нідзе ня чуў, каб ён выказваў свае нейкія такія незадаволенасьці ці непрыняцьце яго як асобы. Ён паважаў усіх.
Сяргей Навумчык: Дадам колькі слоў, бо аўтар пытаньня спасылаецца на мяне. Я ніколі не называў Гілевіча “антыподам Быкава ў Вярхоўным савеце”, тым болей што ў нашым 12-ым скліканьні Васіль Уладзімеравіч ня быў (быў у папярэднім, 11-ым). Гаворка ішла пра стаўленьне да дзейнасьці БНФ і дэпутацкай Апазыцыі БНФ. Усе гады мы адчувалі падтрымку Васіля Ўладзімеравіча, ягоная ацэнка ўчынкаў была, думаю, важнай для кожнага дэпутата-фронтаўца. Таму галоўнае дасягненьне -- аднаўленьне Незалежнасьці Беларусі -- адбывалася пад уплывам духоўнага, маральнага аўтарытэту Быкава. Я ўжо не кажу пра ягоны ўдзел у пасяджэньнях Соймаў БНФ, працы ў якасьці даверанай асобы З. Пазьняка на прэзыдэнцкіх выбарах 1994 года – чарнавой, дарэчы, працы. Ён выступаў на дзясятках мітынгаў БНФ, заўсёды на Дзяды прыходзіў на пікет да будынку НКВД-КГБ, адкуль пачыналася шэцьце “фронтаўцаў” у Курапаты. У 1990 і ў 1995 гадох Васіль Уладзімеравіч нават напісаў мне тэксты ўлётак на выбарах у Вярхоўны Савет. Разумею, што нехта скажа – лепш бы ён замест таго, каб улёткі пісаць ці на мітынгах выступаць, некалькі абзацаў новага апавяданьня напісаў. Але, значыць, Быкаў бачыў у гэтым неабходнасьць. Ад Ніла Гілевіча мы такой падтрымкі ня мелі, а ў шэрагу выпадкаў адчувалі перашкоды, часам вельмі сур’ёзныя. Пры гэтым, бясспрэчна. Гілевіч – адданы справе нацыянальнага Адраджэньня чалавек. Гэта – факт. Але факт і тое, што ў пачатку 1990-ых Гілевіч (у адрозьненьні ад Васіля Быкава, Рыгора Барадуліна, Артура Вольскага) не падтрымаў адзіную ў той момант палітычную сілу, якая якраз і магла зьдзейсьніць палітыку нацыянальнага Адраджэньня, надаць працэсу незваротны характар. |
| [ 20/06/2006 13:17 ] |
| Samaje darahoje: Darahi Bykau calkam, darahi, bo blizki svaimi miascovymi vobrazami, darahi, bo badaj adziny syroka viadomy u svecie suajcynnik XX stagodzia, jaki dazvalaje godna gavaryc, sto i z majoj staronki vialikija ludzi rastuc. Darahi, bo sumlenny, i darahi, sto viarnuusia na radzimu, jak dakor biazrodnym Belarusam i jak nadzeja dla vernikau belaruskaj mroi. Alesia |
| [ 20/06/2006 17:48 ] |
| Не маглі б вы патлумачыць ці расказаць пра дзяцей і унукаў Быкава - хто яны, чым займаюцца, дзе жывуць, калі можна -- дайце фота.
Ала Сямёнаўская, Гомель |
| Сяргей Навумчык: У Васіля Ўладзімеравіча два сыны – Сяргей і Васіль. Старэйшы, Сяргей, быў афіцэрам, але па заканчэньні кантракту звольніўся з войска. Ён з сям'ёй жыве ў Менску. Малодшы, Васіль, жыве ў Горадні. З адукацыі ён мэдык. У Васіля Ўладзімеравіча ёсьць унукі і праўнучка (яна нарадзілася ўжо пасьля таго, як Васіль Уладзімеравіч пайшоў з жыцьця). Што тычыцца фота, дык ня ўпэўнены, што родныя Васіля Уладзімеравіча хацелі б разьмяшчэньня сваіх фотаздымкаў у Інтэрнэце. |
| [ 20/06/2006 17:49 ] |
| Пытаньне да Радыё Свабода -- дзе можна здабыць кампакт дыск з голасам Быкава? |
| Аляксандар Лукашук: Радыё Свабода выпусьціла кампакт-дыск з запісам голасу Быкава, каля 70 хвілінаў, у 2004 годзе. З таго часу атрымаць гэты дыск маюць магчымасьць слухачы Радыё Свабода – мы адзначаем такім падарункам пераможцаў і ўдзельнікаў нашых конкурсаў, перадачаў, лепшыя лісты, самыя цікавыя пытаньні. У будучыні мы плянуем зрабіць частку аўдыё архіву з голасам Быкава даступным для наведнікаў сайту svaboda.org – ён будзе выстаўлены ў Інтэрнэце. |
| [ 20/06/2006 17:53 ] |
| ЯК Быкаў ставіўся да свайго здароўя, ці займаўся нейкім спортам? |
| Сяргей Навумчык: Калі Васіль Уладзімеравіч пасьля вайны служыў у войску, на Далёкім Усходзе, яго, як і кожнага афіцэра, прымушалі падцягвацца, скакаць праз каня, бегаць кросы і г.д. Па ўласным вопыце ведаю, што ніхто ня робіць гэта з радасьцю. Ня быў выключэньнем і Быкаў; пра тыя гады ён узгадваў без настальгіі. У Горадні ў яго быў кацер, ну а захапленьнем Васіля Ўладзімеравіча быў аўтамабіль. Ён нават часам прапаноўваў сябрам нешта ў іх машынах адрэмантаваць. Аднойчы (у Менску) прапанаваў мне паставіць нейкую мудрагелістую супрацьугонную электрычную сыстэму, сказаў, што “гэта зойме няшмат часу, максымум гадзінкі дзьве”. Я ўявіў Быкава пад сваёй машынай і катэгарычна адмовіўся. Потым зразумеў, што для яго гэта было своеасаблівым хобі, адпачынкам, можа спосабам на нейкі час зьмяніць занятак. У Васіля Ўладзімеравіча была астма, таму пры ім пастаянна быў інгалятар. На вялікі жаль, Васіль Уладзімеравіч не любіў зьвяртацца да лекараў, і страшная хвароба была выяўлена запозна. |
| [ 20/06/2006 18:42 ] |
| Цi паставiць новая улада вялiкi помнiк Быкаву у Менску? |
Зянон Пазьняк: Гледзячы, якая ўлада. Калі маскоўская, дык будуць сьцёртыя ня толькі памяць пра Быкава, але і памяць пра нацыю. А беларуская паставіць ня толькі помнік, але і створыць музэй, выдасьць збор твораў, заснуе прэстыжную літаратурную прэмію, магчыма, міжнародную.
Сяргей Навумчык: Улада, калі яна будзе беларускай, будзе адчуваць унутраную патрэбу ўшанаваць памяць Быкава. Будуць помнікі ў Менску, Гародні, у Віцебску, на ягонай малой радзіме на Ўшаччыне. Будуць мэмарыяльныя шыльды. Дарэчы, падаецца, што найлепшым варыянтам ў сталіцы было б назваць вуліцай Быкава – цяперашнюю вуліцу Карла Маркса. Сюды, у будынак рэдакцыі “Маладосьці”, Быкаў прыносіў свае першыя аповесьці. Тут, у кватэры Караткевіча, ён жыў некалькі тыдняў, калі пераехаў у Менск (а суседняя вуліца, цяперашняя Энгельса, якраз можа быць названая імем Караткевіча). Нарэшце, тыя, хто, хто абяруцца (па чарзе) гаспадарамі будынку нумар 38 (адміністрацыя прэзыдэнта), будуць вымушаныя заўсёды памятаць прыклад адданасьці нацыі і вернасьці сумленьню, які ўяўляў сабой Быкаў. |
| [ 20/06/2006 22:26 ] |
| Пытанне да сяброў Васіля Быкава. Ці есць у Вас асабліва дарагія падарункі (рэчы) ад Васіля Уладзіміравіча? |
Аляксандар Лукашук: Апроч кніг, я маю тры дарагія рэліквіі ў памяць Васіля Ўладзіміравіча – ягоны гальштук, набыты ў Нямеччыне, павелічальнае шкло, якім ён карыстаўся каб разабраць дробны шрыфт, і маленькая фігурка чарнаскурай афрыканкі, якая стаяла ў яго кабінэце насупраць пісьмовага стала. Я карыстаюся лінзай у тых самых мэтах, гальштук захоўваецца ў шафе, эратычная статуэтка стаіць на паліцы як напамінак пра разнастайную шырыню чалавечага жыцьця.
Сяргей Навумчык: Уласна менавіта прэзэнт ад Васіля Ўладзімеравіча ў мяне адзін—кніга пра Полацак, якую ён падараваў, калі прыйшоў на мой дзень нараджэньня. Захавалася яшчэ пляшка віна - яе Васіль Уладзімеравіч даў “на зваротны шлях” у Франкфурце. Акрамя падпісаных Быкавым кніг і лістоў ад Васіля Уладзімеравіча з Менску, Фінляндыі і з Нямеччыны, ёсьць тэксты нашых зь ім інтэрвію з ягонай праўкай, некаторыя матэрыялы, зьвязаныя з палітычнай дзейнасьцю БНФ пачатку 90-ых гадоў. Ірына Міхайлаўна пакінула мне мэблю (значную яе частку) з іх праскай кватэры, -- стол, стульлі, шафу, некаторыя рэчы, некаторыя кнігі. З часам нешта я перадам у віцебскі літаратурны музэй (але не раней, чым над Віцебскам афіцыйна ўздымецца Бел-Чырвона-Белы Сьцяг). Ёсьць і ўласныя мае кнігі, якія чытаў Васіль Уладзімеравіч у апошнія месяцы жыцьця (дарэчы, чытаў ён вельмі хутка). І яшчэ адна рэч, якая для мяне мае асабісты сантымэнт. У 2000 годзе Васіль Уладзімеравіч быў ў Празе і атрымаў запрашэньне выступіць ў вечаровай праграме першага каналу чэскага тэлебачаньня (у Менску яго БТ толькі палівала брудам). Як вядома, у студыю нельга апранаць блакітную кашулю, бо яна зьліваецца з фонам, гэта такі нюанс тэлебачаньня. А ў Васіля Ўладзімеравіча былі з сабой якраз блакітныя. Вось ён і папрасіў мяне нейкую сваю даць, я прынёс шэрую кашулю і да яе – гальштук, які падыходзіў па колеры. Нават захаваўся фатаздымак Быкава ў студыі ў гэтым адзеньні. Дык вось, гэта той самы гальштук, які быў на мне ў часе галадоўкі у Вярхоўным Савеце 11-12 красавіка 1995 г.
Увогуле, павінен быць створаны музэй Быкава, але найперш трэба захаваць ягоную кватэру па Танкавай – там ягоная бібліятэка, ягоныя рэчы, шмат што там зроблена ягонымі рукамі. Ірына Міхайлаўна зьберагае там усё так, як было пры Васілі Уладзіміравічу. У нармальнай дзяржаве улады прапанавалі б ёй іншую кватэру, а там зрабілі музэй. Але стаўленьне ўлады да Быкава вядомае. У іншай нейкай краіне стварэньню музэя найвялікшага нацыянальнага пісьменьніка спрыялі б бізнэсоўцы, але ў Беларусі кола зацікаўленьняў бізнесоўцаў, напэўна, не паспрыяе гэтаму.
Што абсалютна зразумела – усё, зьвязанае з Быкавым, павінна быць захавана для нашчадкаў.
Зянон Пазьняк: Захаваліся ягоныя лісты. Яны дарагія і самі па сабе, і тым, што ў іх напісана.
Валянцін Тарас: Ёсьць два дарагія падарункі ад Быкава. Чорная маска, якую ён прывёз мне з Кубы, і невялічкая папяльнічка з Гішпаніі. Прычым апошні падарунак быў з сэнсам – ён сказаў, што яна невялічкая, каб я менш паліў. |
| [ 20/06/2006 22:29 ] |
| Пытанне да Ірыны Міхайлаўны і блізкіх сяброў пісьменніка. Як ставіўся пісьменнік да свайго мастацкага таленту? Ці дзяліўся з кімсьці сваімі здольнасцямі, ці паказваў знаёмым мастакам, ці рабіў гэта выключна для сябе? |
| Ірына Міхайлаўна Быкава: Я думаю, што гэта было ягонае хобі. Ён маляваў выключна для сябе. Мастацтва любіў, але ў свой час ён е атрымаў належнай адукацыі, таму ніколі не лічыў сябе мастаком. Калі замалёўваў -- дык проста на ўспамін. |
| [ 20/06/2006 22:40 ] |
| Пытанне да Ірыны Міхайлаўны. Ці была у Васіля Уладзіміравіча любімая ежа? |
| Ірына Міхайлаўна Быкава: У Нямеччыне была піцца-пэпэроні і піва. Год еў піцу-пэпэроні і піва піў. Што, відаць, яму было не на карысьць. |
| [ 21/06/2006 12:07 ] |
| Што зрабіла Радыё Свабода, каб Васіль Быкаў атрымаў Нобэлеўскую прэмію? |
Аляксандар Лукашук: Мы ня раз абмяркоўвалі гэтую тэму ў эфіры, спрыялі ў розныя спосабы пашырэньню міжнароднай вядомасьці Быкава. Паўплываць на швэдзкіх акадэмікаў не атрымалася. Я ня бачу тут вялікай бяды для чытачоў Быкава. Нобэлеўскі камітэт у апошнія дзесяцігодзьдзі змарнаваў аўтарытэт сваёй літаратурнай прэміі, яе ляўрэатаў не памятаюць і часта не чытаюць нават у родных краінах аўтараў.
Радыё Свабода забясьпечвала непарыўную сувязь Васіля Быкава зь ягонымі чытачамі ў Беларусі, калі іншых спосабаў быць пачутым у яго амаль не засталося. Для слухачоў і для пісьменьніка гэта важней за любую прэмію. |
| [ 21/06/2006 17:50 ] |
| sms-водгук: На маю думку, самая вялiкая каштоўнасьць Быкава, – гэта яго творы, стаўленьне да Беларусi, ягоная грамадзянская пазыцыя! |
| [ 21/06/2006 17:50 ] |
| sms-водгук: Апошнія творы Быкава, “Доўгая дарога дадому”. |
| [ 21/06/2006 17:51 ] |
| sms-водгук: Самае галоўнае ў спадчыне В.Быкава, што ён нам пакінуў, – праўда жыцьця пры любых абставiнах перажытага чалавекам. Праўда не тая, якую хочуць ад цябе пачуць, а тая, якую чалавек перажыў, перанёс, iдучы па жыцьцi. Адказнасьць чалавека перад гiсторыяй, будучымi пакаленьнямi, боль i змаганьне за лёс Бацькаўшчыны. |
| [ 21/06/2006 17:51 ] |
| sms-водгук: Галоўнае ў творчасьці Быкава – праўда. Праўды пра вайну ў нас не было, няма і ня будзе. |
| [ 21/06/2006 17:52 ] |
| sms-водгук: Для мяне самае дарагое ў спадчыне Быкава – праўда. |
| [ 21/06/2006 17:52 ] |
| sms-водгук: Самае дарагое са спадчыны Быкава – гэта ягоныя мары і імкненьні наконт свабоды і незалежнасьці радзімы. |
| [ 21/06/2006 17:53 ] |
| sms-водгук: Дзякую Свабода за пытаньне! Мяркую, што творчасьць Васіля Быкава можна акрэсьліць як сумленнасьць, незалежнасьць думкі, самаахвярнасьць на карысьць Бацькаўшчыны. Гэтыя якасьці карэгавалі і карэгуюць пазыцыю сучасьнікаў. А таму абасобіць спадчыну гэтага чалавека наўрад ці будзе магчымым. С. |
| [ 21/06/2006 17:53 ] |
| sms-водгук: Галоўнае для мяне ў спадчыне Быкава – ягоная грамадзянская пазыцыя. Ён – балючы мазоль не толькi для Лукашэнкi, але i для тых, хто не хоча бачыць праўды. |
| [ 22/06/2006 14:17 ] |
| Перш за усё хачу падзякаваць Радыё Свабода за магчымасць лепш пазнаёміцца з
творчасцю Васіля Быкава, за працу якую яна вядзе па захаванню спадчыны пісьменніка,
па сутнасці выконваючы абавязак дзяржавы... Выданне запісау голаса на дысках было
б вельмі каштоўным падарункам для усех беларусаў.
Васіль Быкау - гэта асабіста для мяне чалавек, праз якога я у 31 год упершыню
адчуў сабе свядомым беларусам, нажаль запозна, бо Васіля Уладзімеравіча ужо не было,
але ён назаўсёды са мной у яго творах і успамінах его сяброў.
Жадаю моцнага здароўя Ірыне Міхайлаўне.
Мікола. |
| [ 22/06/2006 16:23 ] |
| Мы заканчваем нашу онлайн-канфэрэнцыю. Ад імя яе ўдзельнікаў дзякуем усім за пытаньні і водгукі. Вэб-рэдактар. |
|
 |
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/left-banner.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/banner.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/right-banner.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/left-bar-nav.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/right-bar-nav.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/left-bar-nav2.gif)
![[ svaboda logo ]](http://www.svaboda.org/images/right-bar-live.gif)
