Аўторак, 21 Сакавіка 2000

Сёньня

На думку Ўільяма Сафіра, найлепшым выпрабаваньнем кожнай новай дэмакратыі зьяўляецца ня гэтулькі талераваньне апазыцыі, колькі гатоўнасьць перадаць уладу апазыцыі пасьля справядлівых выбараў. Гэтак здарылася ў мінулыя выхадныя ў Тайвані, але падобнае нельга сказаць пра Расею.

Напрыканцы мінулага году, –піша Уільям Сафір, – Ельцын вырашыў не рызыкаваць пры перадачы ўлады. Каб пазьбегнуць выбарчай паразы з боку партыі Прымакова-Лужкова Крэмль абыйшоў канстытуцыйны парадак: Ельцын неспадзявана падаў ў адстаўку і назваў апаратчыка КГБ выконваючым абавязкі прэзыдэнта.

Ажыцьцяўляючы гэты пераварот, кіруючая партыя здолела ўтрымаць свайго чалавека на пасадзе, якая давала ўсе неабходныя паўнамоцтвы і кантроль за сродкамі масавай інфармацыі ў час перадвыбарчай кампаніі. Прэстыж новага лідэра ўмацавалі прэзыдэнт ЗША Клінтан і прэм’ер Велікабрытаніі Блэр.

Каб адвярнуць увагу расейскага грамадзтва ад карупцыі ў кіруючых колах, была выкліканая ваенная істэрыя. Чэчэнцы, якія дамагаліся самакіраваньня былі абвінавачаныя ва ўзрываньні расейскіх дамоў
а прыніжаным генэралам было дадзенае зялёнае сьвятло. Новае кіраўніцтва адразу зьмяніла свой імідж ад апухлага Ельцына да энэргічнага Пуціна, а ўвагу грамадзтва адцягнула ад карупцыі і эканамічнай стагнацыі да лёгкай перамогі над зьненавіджанымі чэчэнскімі партызанамі.

Патрэбны быў яшчэ толькі сымбалічны мост, які спалучыў бы страх перад чэчэнцамі з абурэньнем грамадзтва на тых журналістаў, якія спрабавалі аб’ектыўна прадстаўляць вайну ў Чачні. Паслужыў гэтаму карэспандэнт нашага Радыё Андрэй Бабіцкі, які зь лініі фронту перадаваў клапатлівую для Крамля інфармацыю. Бабіцкі быў арыштаваны і фіктыўна абменены чэчэнскімі здраднікамі на расейскіх палонных. Калі Захад узьняў вэрхал ў справе журналіста, расейскія ўлады перавезьлі яго ў Маскву і маюць намер судзіць па выдуманых абвінавачаньнях. Сам Пуцін амаль паставіў знак роўнасьці паміж зьненавіджанымі чэчэчнцамі і журналістамі, паколькі гэтых апошніх назваў “здраднікамі”. Такім чынам, для Пуціна праўда аб падзеях ў зоне баёў роўназначная са здрадай, – піша Уільям Сафір.

Уладзімер Пуцін спрабуе скарыстаць ваенныя настроі ў сваіх палітычных мэтах. Ён хацеў бы пераняць паўнату ўлады да часу, пакуль грамадзтва не даведаецца пра расейскія страты ў Чачні і не перастане падтрымоўваць гэтую вайну. Аднак чэчэчнскія партызаны не дапамагаюць яму ў гэтым. Паступова назіраецца эрозія папулярнасьці Пуціна, і ў інтарэсе ягонай хэўры – як мага хутчэй правесьці выбары. У кожным разе, – адзначае Уільям Сафір, – пакуль што Пуцін выразна апярэджвае сваіх канкурэнтаў Зюганава і Яўлінскага і спадзяецца, што пераможа ўжо ў першым туры галасаваньня. Аднак існуе некаторая небясьпека. У галасаваньні мусяць узяць удзел звыш 50 % выбаршчыкаў, інакш выбары прыйдзецца паўтарыць. Уільям Сафір лічыць, што атачэньне Пуціна не праміне напоўніць выбарчыя скрыні фальшывымі бюлетэнямі. Аднак Грэхэм Алісан з Гарвардзкага ўнівэрсытэту адзначае вялікую апатыю і зьняверанасьць у расейскім грамадзтве.

Вось гэтак бывае, – піша Уільям Сафір у газэце “New York Times”, – калі дзяржаўныя лідэры абыходзяць дэмакратычныя нормы і ўжываюць розныя хітрыкі, каб пазьбегнуць перадачы ўлады. У часе, калі кіруючая ў Тайвані партыя падпарадкавалася некарысным для сябе вынікам выбараў, кіруючая ў Расеі эліта вырашыла абдурыць расейскі народ. Гэта і ёсьць, – піша Уільям Сафір, – розьніца паміж сапраўднай і фальшывай дэмакратыяй.

Кастусь Бандарук