Аўторак, 27 Чэрвеня 2000

Сёньня

Вучоныя здолелі амаль цалкам расшыфраваць пасьлядоўнасьць нуклеатыдаў, якія складаюць больш як 80 тысячаў гэнаў чалавечага арганізму. Учора ўраніцу пра гэта ўрачыста абвесьцілі ў Лёндане – на прэсавай канфэрэнцыі з удзелам брытанскага прэм’ер-міністра, увечары – з улікам розьніцы ў часе – урачыстая заява была зробленая і ў Вашынгтоне.

Дзьве групы вучоных завершылі працу над расшыфроўкаю гэнэтычнай інфармацыі, якая захоўваецца ў малекуле ДНК і вызначае разьвіцьцё чалавечага арганізму.

На ўрачыстай імпрэзе ў Белым доме прысутнічалі кіраўнікі абедзьвюх групаў: міжнароднага праекту “Гэном чалавека” Фрэнсіс Колінз і прыватнай амэрыканскай кампаніі Celera Genomics Крэг Вентэр. Праз тэлемост да цырымоніі далучыўся прэм’ер-міністар Велікабрытаніі Тоні Блэйр, урад якога таксама фінансаваў дасьледваньні. “Сёньня мы вучымся размаўляць на той мове, якую Ўсявышні выкарыстоўваў пры стварэньні ўсяго жывога”, – так азначыў сэнсацыйнае адкрыцьцё прэзыдэнт ЗША Біл Клінтан.

Дасьледваньне “гэннае мапы” доўжылася амаль 10 гадоў. Прадказваецца, што на працягу бліжэйшых гадоў гэтае дасягненьне дазволіць даць рады дзясяткам хваробаў, супраць якіх мэдыцына пакуль бясьсільная. Будуць знойдзеныя сродкі супраць раку, хваробаў сардэчна-сасудзістае сыстэмы, многіх спадчынных парушэньняў і хібаў разьвіцьця, будзе запаволенае старэньне арганізму. Атрыманая інфармацыя дазволіць навукоўцам знаходзіць і карэктаваць дэфэкты плоду яшчэ да нараджэньня – з дапамогаю гэнэтычных тэстаў, удакладняць гэнэтычныя фактары, якія вызначаюць схільнасьць чалавека да тых або іншых хваробаў, ягоную ўспрыймальнасьць да тых або іншых лекаў.

Паводле словаў доктара Майкла Дэкстэра, кіраўніка брытанскае часткі праекту, важнасьць атрыманых вынікаў можна параўнаць толькі з важнасьцяй высадкі чалавека на Месяц. Аўтары адкрыцьця папярэджваюць, што гэта пакуль што першы крок у гэнэтычнай рэвалюцыі ў мэдыцыне, для завершаньня якой спатрэбяцца многія гады. Аднак, яны ўпэўненыя, што з часам зьявіцца магчымасьць складаць поўную гэнэтычную мапу кожнага асобнага чалавека, і, вызначыўшы ягоную схільнасьць да хваробаў, загадзя іх папярэджваць.

Наступным крокам для вучоных стане інтэрпрэтацыя атрыманага матэрыялу. Аднак, паўстане і яшчэ адная праблема – выкарыстаньня здабытай інфармацыі. Палітыкі і вучоныя засьцерагаюць ад магчымых злоўжываньняў – напрыклад, дыскрымінацыі чалавека ў залежнасьці ад ягонае схільнасьці да нейкіх хваробаў. “Мы абавязаныя гарантаваць, што гэнэтычная інфармацыя ня будзе ўжывацца дзеля зьняслаўленьня або ўціску якіх-кольвечы людзей або групаў”, – папярэдзіў прэзыдэнт ЗША Біл Клінтан.

У часе працы над праектам “Гэном чалавека”, адная з кампаніяў-удзельніцаў дасьледвала ДНК 24-х ананімных дабрахвотнікаў – розных расаў і нацыяў, другая – пяцёх сваіх супрацоўнікаў. Яны знайшлі каля трох мільёнаў адрозьненьняў паміж індывідамі – і менавіта індывідуальных адрозьненьняў у гэнах было шмат больш, чым расавых. “Мы паказалі, што канцэпцыя расавых адрозьненьняў – ненавуковая”, – заявіў Крэйг Вэнтэр, кіраўнік кампаніі Celera Genomics.

Увогуле ж, чалавечае быцьцё – гэта нешта нашмат большае за структуру гэнаў. “Шэксьпір нашмат больш апавёў нам пра прыроду чалавека, чым гэнэтыкі”, – такі пункт погляду пераважае тымчасам у сьвеце.

Алена Радкевіч, Прага