Мабыць, гэта адзінае слова, якое ўражвае больш за сьмерць.  Вось адчыняюцца дзьверы, уваходзіць гаспадар хаты, сядае пры стале, за якім сабралася ўся сям'я і, ня гледзячы нікому ў вочы, робіць сутаргавы выдых: вайна.  Вось людзі каля радыёкропкі замёрлі і сама кропка нібы замёрла перад тым, як прамовіць гэтае даўкае слова: вайна.  Вось запыханая суседка сказала, быццам заікнулася: вайна.

Першая, другая, сусьветная, айчынная, польская, фінская, паўночная, халодная, неаб'яўленая...  Удакладненьні не патрабуюцца, калі яна — наша, калі — на парозе.  Вайна заўсёды гучыць так, нібы штосьці замінае гаварыць.  Напрыклад, пігулка валідолу пад языком.  Вайна — як неасэнсаванае лепятаньне пасьля страшнага шоку, калі здаецца, што пачынаеш наноў вучыцца гаварыць, а яно ня надта выходзіць.  Вайна — найстрашнейшая, калі яна гатовая стаць рэальнасьцю.  Пасьля ўсё ўваходзіць у тую ваенную рэальнасьць і вайна становіцца сынонімам жыцьця.  Ну, як вы тут жывяце? Ды вайна ў нас.  Вайна.

Час і сьвет падзяляюцца на даваенныя і паваенныя.  Да вайны прывыкаюць.  На вайне, як на вайне.  У вайну, вайнуху, вайнушку гуляюць хлопчыкі.  Вайной дражняцца дзеці: трус, трус, беларус, на вайну сабраўся...  і дарослыя — пра сварку мужыка і жонкі: вайна пасярод гаўна.  Але гэта ўжо пасьля, калі вайна сканчаецца.  Тыя, хто перажыў яе, на ўсё жыцьцё захоўваюць на першым месцы ў сваёй гіерархіі жаданьняў: абы не было вайны.  Ужо ў іхных дзяцей знаходзяцца рэчы, важнейшыя за вайну.  І тады рана ці позна настае часіна, калі гаспадар уваходзіць у хату і неслухмяным языком прамаўляе: вайна.

Сяргей Дубавец