Слоўнік Свабоды

Сталоўка (як сьцьвярджае тлумачальны слоўнік – прадпрыемства грамадзскага харчаваньня) зьявілася ў 20-я гады, як сымбаль новага сацыялістычнага побыту. Тут няма буржуазнай эксплюатацыі, ніхто не паслугоўвае табе за сталом, ты сам падаеш сабе ежу. Рабочыя ды студэнцкія “сталовыя” амаль цалкам выціснулі з жыцьця іншае значэньне гэтага слова – “асобны пакой з абедзеным сталом”. Мала ў каго ў 20-я гады засталіся “асобныя пакоі”, і пераважная бальшыня савецкіх людзей харчавалася і гатавала ежу ў адным мейсцы – на кухні.

Тлумачальны слоўнік ураўноўвае словы “сталовая” і “сталоўка”, але кожны тут пачуе і адчуе відавочныя адрозьненьні. “Сталоўка” гучыць больш дэмакратычна й больш па-беларуску. Суседнія славянскія мовы ведаюць два варыянты абазначэньня гэтай зьявы. Польская “stolowka” падобна да беларускай, а украінская “ідальня” – да чэскай “jidelna”.

“Сталоўка” бывае школьная, студэнцкая, заводская, міністэрская.

Сталоўкі на прадпрыемствах і ва ўстановах былі мейсцам, дзе рабочыя і малодшыя навуковыя супрацоўнікі праводзілі самы чаканы час працоўнага дня – абедзеную гадзіну. Цяпер у раней шматлікіх НДІ, калі яны і выжылі, сталовак амаль не засталося – гэтая плошча часьцей за ўсё здадзеная ў арэнду камэрцыйным фірмам. Амаль не засталося сталовак і на вуліцах Менску ды іншых буйных гарадоў Беларусі. Бальшыня зь іх пераўтварылася ў дарагія рэстараны або крамы. На прадпрыемствах сталоўкі загадана пакінуць, але ў іх мала хто ходзіць – рабочыя ня могуць сабе гэтага дазволіць.

Адзінае месца, дзе сталоўкі ня толькі захаваліся, але і часам нават палепшылі сваю якасьць, гэта дзяржаўныя міністэрствы. Першая сярод іх у будынку Савета Міністраў – галоўная сталоўка краіны, дзе кормяць лепш за многія рэстараны.

Апошнія гады ў Беларусі, як ва ўсім сьвеце, зьявілася “сталоўка па-амэрыканску” – Макдональдс. Праўда выбар страваў там зусім не такі багаты…

Віталь Цыганкоў