На жаль, гэтае слова ня мае нічога агульнага з сэксам.  Сынонімы чэкісцкага  скароту "секретный сотрудник"  -- асьведамляльнік, інфараматар, стукач, даносчык.

Тайныя памочнікі  паліцыі  існуюць ва ўсіх грамадзтвах - у асноўным гэта люмпэны, асобы з крыміналізаванага асяродку, чыя дзейнасьць гэтым асяродкам абмяжоўваецца. У таталітарных грамадзтвах стукачы становяцца неад"емнай часткай дзяржаўнага  мэханізму.

Савецкая ўлада зрабіла  данос агульнадзяржаўнай справай. Партыя абвясьціла, што галоўны вораг - унутраны.     Паўлік  Марозаў стаўся культавай фігурай  у дзіцячым садку і школе, у чытанках і падручніках. Здрада была перкваліфікаваная ў геройства,  пільнасьць абвешчаная найвышэйшым абавязкам, за данос узнагароджвалі пасадай, кватэрай, ордэнам.

Паводле некаторых падлікаў, да 3% савецкіх людзей зьяўляліся тайнымі асьведамляльнікамі карных ворганаў; колькасьць дабраахвотных памочнікаў не паддаецца падліку. Нярэдка  сэксотамі станавіліся ня толькі з жаданьня выслужыцца, зрабіць кар"еру, але і пасьля запалохваньня  і  шантажу. У пэўным сэнсе сэксоты самі ахвяры нялюдзкай улады.

Нягледзячы на дзяржаўны статус,   даносчык ўсё роўна выклікаў агіду ў грамадзтве. У 70-я гады гэтую акалічнасьць скарыстаў савецкі КГБ пад  старшынствам Андропава: чэкісты распаўсюджвалі чуткі пра дысыдэнтаў, быццам тыя зьяўляюцца стукачамі, і такім чынам эфэктыўна разбуралі дзейнасьць групаў супраціву і кампрамэтавалі асобных дзеячоў.

У краінах усходняй Эўропы пасьля падзеньня камунізму былі абвешчаныя імёны даносчыкаў,  сталі вядомыя выпадкі, калі мужы даносілі на жонак,  вучні на настаўнікаў, сьвятары на вернікаў, якія прыходзілі да споведзі. У Беларусі  застаюцца засакрэчанымі нават прозьвішчы сталінскіх сэксотаў, ня кажучы пра навейшыя гэнэрацыі брэжнеўска-гарбачоўскага і лукашэнкаўскага часоў.  У кніжцы "За кіпучай чэкісцкай работай" я надрукаваў некаторыя прозьвішчы і мянушкі памагатых катаў. За некалькімі выключэньнямі, ні самі яны, ні іхныя дзеці асабліва не пакрыўдзіліся. Рэакцыя грамадзтва -- вяла-абыякавая.

Тыя, каму гэта баліць, у большасьці сваёй сьпяць у безыменных магілах Курапатаў, Поўначы і Сыбіру. Не забудземся  пра іх.

Аляксандар Лукашук.