|
Прайдзісьвет
Ад мамы памятаю: "Сьвет хітрасьцю пройдзеш -- назад ня вернесься".
Прайдзісьвет -- кажуць на чалавека, які любіць ашукаць, абхітрыць,
аб'ягорыць, нагаварыць сем бочак арыштантаў, шмат абяцаць, але нічога ня
спраўджваць.
Раней часьцей ужывалася слова пройда, прайдоха. Чытаем
у краёвым слоўніку Ўсходняй Магілеўшчыны Бялькевіча: "Ой, пройда
геста баба!". У слоўніку беларускае мовы Насовіча: "Гэты пройда
ўсё знаіць. Глядзі, не кажы нічога нашаму пройдзе!".
Пройда яшчэ і ў значэньні "ня так перакажа" і "прадасьць". Зноў
жа ў слоўніку Насовіча таксама пасьля пройды стаіць слова прайдзі-сьвет.
Праз злучок напісана. І даецца тлумачэньне: "вопытны хітрэц, прайдоха"
-- "Прайдзі-сьвета гэтага нічым не спанталычыш, не спаймаеш".
Самыя выбітныя беларускія майстры прыгожага пісьменства ўжывалі й ужываюць
слова прайдзісьвет з адмоўным адценьнем. Апошнім часам слова прайдзісьвет
крыху пацесьнена словам прахвост. Прахвост ад нямецкага "prufos"
-- асоба на вайсковых караблях, якая сочыць, каб пільнаваліся статуту на
караблі, і карае парушальнікаў карабельнага статуту.
Адное слова цягне за сабою цэлы куст словаў. Блізкае да прайдзісьвета
слова "баламут". Цікава, як мяне заўсёды папраўляла мама: "не баламут,
а беламут" -- гэта той, хто белае муціць.
Рыгор Барадулін
|
