Слоўнік Свабоды

З пашпартам беларусы сталі жыць толькі ў гэтым стагодзьдзі. Першапачаткова, у шырэйшым сьвеце дакумэнт узьнік з неабходнасьці падарожнічаць празь межы — адсюль значэньне дзьвюх замежных частак – “pass” і “port” – літаральна “прайсьці порт”.

Савецкі пашпарт у 30-я гады пачаў уводзіцца для больш пэўнага парадку ўліку і кантролю. Вяскоўцам пашпартоў не давалі аж да 50-х – тым самым калгасы трымалі іх ва ўмовах прыгоннага права. Сярпасты й малаткасты пашпарт стаў магутнай прыладай уніфікацыі многіх розных народаў у адзіны, савецкі.

Шматлікія пашпартысты й пашпартысткі на сваіх пашпартных сталох вялі заўзятую перакоўку усіх нацыянальных традыцыяў іменаслоўя на адзін лад: так нарадзіліся раней нечуваныя звароты “Нурсултан Абішэвіч” ці “Урал Рамдракавіч”.

Так і беларускі “Янка”, ці “Ян” застаўся толькі ў песьні. Векавечныя радаводныя дрэвы пайшлі ў сукі… Як казаў паэт:

“у вёсцы быў ён проста Рэпа,
а тут, глядзіш, ужо Рэппо”.

Уладальнікі новага, сіняга пашпарту, як кажуць “з капустаю” на вокладцы, падарожнічаюць ня з большай прыемнасьцю. На старонках гэтага дакумэнту шукаюць ня толькі належную візу, але й дзіўны запіс: гэты пашпарт прыгодны для выезду ва ўсе краіны сьвету. Адзін польскі памежнік, праштудаваўшы гэта, заўважыў калегу: напэўна, у іх ёсьць і пашпарты, прыгодныя, каб ставіць патэльні.

Пашпарт з “Пагоняй” не пасьпеў стаць пазнавальным на межах – зьнікшы пасля вокамгненнага алюру. Але тыя, хто яго мае, берагуць для ХХІ стагоддзя.

Алена Ціхановіч