Нярускі - адзін з элемэнтаў самазьнішчэньня беларусаў як нацыі.

Калі адна мая знаёмая на прыканцы 70-ых наведала Беласточчыну, адным з галоўных уражаньняў было наступнае: тамтэйшыя беларусы цьвердзілі, што яны рускія. "Дык вы расейцы?" -- пыталася мая знаёмая. "Не, мы не маскалі", -- адказвалі тыя.

 У беластоцкіх слова рускі было прывязанае да праваслаўя - рускай (але не расейскай) веры. Магчыма этымалягічна гэты выраз і мае рэлігійнае паходжаньне. Але...

 Зусім іншае значэньне слова нярускі мела ў БССР, дзе словы рускі і расеец былі поўнымі сынонімамі.
 "Што ты -- як ня рускі!" - казалі чалавеку, які рабіў нешта не паводле агульна прынятых у пэўнай сытуацыі і ў пэўным асяродзьдзі нормаў. "Сем раз ня рускі" - характарызавалі асобу дзіўных, незразумелых паводзінаў.

Нярускім мог быць названы нават той, хто гаварыў па беларуску або на трасянцы. "Гавары на нармальнам языку. Што ты як ня рускі", -- почасту чуў беларускамоўны грамадзянін ад местачковага трасяначніка.

 Індывідуўм, які ўжываў згаданыя фразы, як бы адразу сам станавіўся рускім, што ў СССР азначала вышэйшым сярод аднолькавых, лепшым сярод роўных.

Слова нярускі нельга перакласьці на іншыя мовы сьвету. Калі б, скажам, у той самай Югаславіі харвату сказалі: "Што ты як ня сэрб", той бы, напэўна, з годнасьцю адказаў: "А я і ня ёсьць сэрб!"

Са зьяўленьнем новых рускіх, пасьля развалу СССР, мусілі б зьявіцца і новыя беларусы. На жаль гэтага, за вельмі рэдкім выключэньнем, не адбылося, а таму й няма новага нярускага, які могбы сказаць: "Я - беларус!"

Сяржук Сокалаў-Воюш