Каваль - адна з самых таямнічых, спавітых легендамі, казкамі й забабонамі асобаў у жыцьці беларуса.  Ня трэба мець высокі густ, каб адчуць, што словы каваль і прафэсія ня надта стасуюцца. Каваль - нешта большае.  Каваль - мастак, чарадзей, чалавек, які вырабляе з агнём і жалезам тое, што (нават абы-як) ня можа зрабіць хто заўгодна.

Магію кавальства адчулі бальшавікі, якія ўклалі ў рукі рабочага-малатабойца кавальскі молат і намовілі яго разьбіваць уяўныя ланцугі рабства, каб замяніць іх на свае.  «Кавалі» - купалаўскі пераклад песьні «Мы кузьняцы, і дух наш молад», якая так і не загучала ў беларускім варыянце.  Надта ж не стасуецца, у параўнаньні з кузьняцом, вобраз каваля, які куе ключы шчасьця.  «Каваль» - яшчэ адзін пераклад Купалы, але ўжо з польскай, дзе заміж гультайскіх прымройных ключоў, гаворка ідзе пра нялёгкую, але ўзьнёслую працу і стаўленьне да гультаёў.

Слова каваль паходзіць ад дзеяслова каваць, які ёсьць у славянскіх, балцкіх і нават лацінскай ды ірляндзкай мовах.

Кавальства, кавальня, кавадла, падкаваць, падкова - словы аднаго гнязда.

«Сам гартаваны, як меч на кавадле паходным» - пісаў пра Вітаўта Вялікага Мікола Гусоўскі.  «Каваль-ваявода» - п'еса Еўсьцігнея Міровіча.  «Кавалі» - народны танец.

Павал і Дзьмітры Кавалёвы - пісьменьнікі.  Уладзімер Кавальчук - сьпявак.  Міхал Кавальчык - рэжысэр.  Аўгіньня Кавалюк - паэтка.  Віктар Каваленка - празаік.  Софія Кавалеўская - фальклярыстка, а ейная аднайменьніца - першая ў сьвеце жанчына-прафэсар.  Уладзімер Кавалёнак - касманаўт.  Сяргей Кавалёў - праваабаронца.  Сьпіс можна доўжыць да бясконцасьці.

У сярэдзіне 80-ых кавальства як аднаасобная праца пачало адраджацца.  Новы каваль - гэта перад усім мастак, які ня толькі і падкову зробіць і каня падкуе...

Сяржук Сокалаў-Воюш