border RFE/RL border

БЕЛАРУСКАЯ СЛУЖБА РАДЫЁ СВАБОДА

Слоўнік Свабоды


Цнатлівасьць

Цнота, то бо чэснота, спачатку была почасьцю мужчыне, чэснаму ваяру. Яе можна было заслужыць сьмеласьцю, моцай, разумнай стрыманасьцю, сілай духу, адданасьцю. Пра гэта сьведчыць і лацінскі адпаведнік цноты, virtus, ад vir – мужчына; гэта значыць – " заслуга мужчыны". Мужчынскае неўнікнёна ставала агульначалавечым, і цнота паступова стала абазначаць дабрачэснасьць увогуле, каб урэшце ня ўнікнуць дэвальвацыі ў цнатлівасьць, уласьцівасьць хутчэй жаночую.

Добра быць цнатліваю дзяўчынаю, кепска быць цнатлівым хлопцам.

Калі цнатлівасьць хоць этымалягічна – вынік пэўнай актыўнасьці, дык слова "нявіннасьць", якое стала выціскаць з ужытку слова "цнатлівасьць" у ХХ ст., ёсьць якасьцю яшчэ больш пасыўнай, наіўнай, бясшкоднай і безадказнай.

Мужчыны дамагаюцца ад жанчын цнатлівасьці. Мужчынам падабаецца разбураць. Бо разбурэньне – гэта авалодваньне. Зруйнаваць – значыць апанаваць. Расейцы насадзілі сваю ўладу ў Беларусі, ламаючы ўсе нашы цноты – ад цэркваў і ратушаў да ляндшафтаў і правапісу. Калі Купалава "Раскіданае гняздо" ёсьць мэтафарай, дык гэта мэтафара зваяванай і падуладнай краіны. Паніч дурыць галаву Зосьцы, а Сымонка грае на скрыпачцы… Імпэрская ідылія!

Ёсьць нешта рамантычнае ў слове "цнота", ёсьць нешта трагічнае ў слове "цнатлівасьць".

Беларусы й цяпер застаюцца ў стане агіднай мужчынскай цнатлівасьці. Вобразна кажучы, у Беларусі няма алькагалізму, у Беларусі спойваюць малалетак.

Андрэй Дынько
 

© 1995-1999 Radio Free Europe / Radio Liberty, Inc., All Rights Reserved.
http://www.rferl.org