Сымбаль Веры

Патрэба нацыянальнага ў Царкве.

Удзельнікі: баптысцкі пастар з Заслаўя Сяргей Ліцьвінка, Апостальскі Візытатар для беларусаў айцец Аляксандар Надсан зь Лёндану і праваслаўны сьвятар з Чыкага айцец Дзьмітры Бажко.  (эфір 22.01.2000).

Аўтар і вядучы Сяргей Абламейка.

Добры дзень! Ля мікрафону Сяргей Абламейка.

Тэма для гэтай перадачы ўзьнікла сама сабой, калі я некалькі дзён таму пад час вандраваньняў у Інтэрнэце натрапіў на афіцыйны сайт Расейскай Праваслаўнай Царквы. Сярод безьлічы афіцыйных дакумэнтаў, зьмешчаных там, маю ўвагу прыцягнулі дакумэнты Беларускага Эгзархату. І вось прачытаўшы адзін зь іх, а менавіта Пасланьне Сынода Беларускай Праваслаўнай Царквы да 10-годзьдзя ўтварэньня Беларускага Эгзархату Маскоўскага Патрыярхату, я і вырашыў, якім будзе наступны выпуск “Сымбалю Веры”.

Напачатку працытую мясьціну з тога Пасланьня, якая найперш прыцягвае там увагу.

“Образование Белорусского Экзархата не стало знаком поощрения национальной исключительности и местного самоутверждения, ибо идея разделения, тем паче по национальному признаку, противоречит учению о Церкви и канонической практике: она чужда Церкви и возникает вне ее. Многонациональное разнообразие внутри Церкви, как показывает исторический опыт, всегда служило яркому проявлению ее единства во Христе, изрекшем: "Где двое или трое собраны во имя Мое, там Я посреди них" (Мф. 18: 20)”.

Напэўна слухачы, за выключэньнем самага маладога пакаленьня, пачулі тут нешта добра знаёмае з савецкіх часоў. Прыблізна ў такіх выразах расейскія камуністы некалі спрабавалі стрымаць нацыянальныя памкненьні падбітых Масквой народаў. У Пасланьні пішацца, што ідэя “поощрения национальной исключительности и местного самоутверждения”, маўляў, чужая царкве. Хацеў бы я запытацца ў аўтараў: “А ўлюбёны ў Расеі выраз пра “сьвятую Русь” – гэта хіба не нацыянальная выключнасьць?” Чаму, напрыклад, Грузінская Праваслаўная царква не прэтэндуе на шматнацыянальнасьць? І чаму такі пасаж увогуле спатрэбіўся ў Пасланьні з нагоды 10-годзьдзя Беларускага Эгзархату? Наколькі памятаю, раней падкрэсьлівалася іншае. Напрыклад, права Эгзархату называцца Беларускай Праваслаўнай Царквой. А зараз вось засьцерагаюць ад нацыянальнай “исключительности”. І каго? Беларусаў, якія амаль забыліся на сваю мову і мінуўшчыну?…

Сучасная расейская сьвядомасьць прыніжаная і пакрыўджаная масавымі ўцёкамі і здрадай былых калёніяў і сатэлітаў Расеі ва Ўсходняй Эўропе і Прыбалтыцы. Яна спрабуе кампэнсаваць страты хоць чым…Напрыклад, утрыманьнем Беларусі ў полі, прынамсі, свайго духоўнага ўплыву.

Зрэшты, вядома што аўтары такіх тэкстаў адкажуць на гэта, таму і пытаньні гэткія ставіць да іх марна. Тым больш, што можна, ня хочучы, пакрыўдзіць зусім прыстойную беларускую паству расейскіх пастыраў.

Дзеля гэтага сёньня ў “Сымбалі Веры” бяруць удзел праваслаўны, каталіцкі і пратэстанцкі беларускія сьвятары, якія прадстаўляюць сваё бачаньне нацыянальнага ў царкве, альбо, лепш сказаць, сваё бачаньне патрэбы нацыянальнага ў царкве. Першым слова бярэ баптысцкі пастар з Заслаўя Сяргей Ліцьвінка:

(Ліцьвінка: ) “Ці ёсьць месца нацыянальнаму ў царкве? Безумоўна. Хрысьціянская царква і распачалася з нацыянальнага. Калі мы зьвернемся да Сьвятой Бібліі, да Дзеяў Апосталаў, дык там другі разьдзел сьцьвярджае, што калі людзі набожныя былі разам у адным месцы, дык адбылася вельмі значная падзея. Чытаю з чацьвертага верша: “І напоўніліся ўсе духам сьвятым і пачалі гаварыць на іншых мовах як Дух даваў ім вяшчаць. А ў Ерузаліме былі юдэі, людзі набожныя з усякага народу пад нябёсамі. І калі зрабіўся гэты шум, сабраліся людзі і захваляваліся, бо кожны зь іх чуў, што гавораць на ягонай роднай мове, і ўсе зьдзівіліся і дзівавалі, кажучы паміж сабою – гэта тыя, што гавораць, ці ня ўсе галілеяне, як жа мы чуем сваю мову, у якой нарадзіліся?”

І тут трэба адзначыць той факта, што Бог, нягледзячы на тое, што ў той час мовай, якой усе агульна карысталіся, была грэцкая, але Бог менавіта да кожнага з тых людзей зьвярнуўся на мове, у якой яны нарадзіліся. І гэта дае нам падставу разважаць, што Бог з павагай ставіцца да таго, што ён даў нам як Творца, каб мы гэта пашыралі і дзейнічалі там, дзе мы жывем.

Далей там, дарэчы, пералічваюцца тыя народы, што там знаходзіліся. І ставіцца пытаньне – як гавораць нашымі мовамі пра вялікія дзеі Божыя? Іхняя рэакцыя поўная эмацыйнага ўражаньня: “І зьдзіўляліся ўсе і недаўменна, казалі адзін аднаму – што гэта азначае?” І вось вельмі важна, каб мы таксама задумаліся – што гэта азначае для чалавека?

І калі мы далей пойдзем, дык у Новым Запавеце, у апошняй кнізе “Адкрыцьцё Яна Багаслова” напісана, што прыйдуць да прастола Божага ўсе народы”. Ці ўсе нацыі. І зразумела, што калі гэтая нацыя хрысьціянская, то яна таксама прыйдзе, і вельмі будзе карысна, калі б тое, што даў нам Бог, яно б пашыралася”.

(Абламейка: ) “Пастар Ліцьвінка! Ці мог бы я вашыя слова падсумаваць такім чынам, што баптысцкая царква ў Беларусі ў такі спосаб падыходзіць да нацыянальнага пытаньня: царква можа мець нацыянальную форму, з аднаго боку, і, з другога, яна павінна шанаваць нацыянальныя асаблівасьці, нацыянальную разнастайнасьць вернікаў?”

(Ліцьвінка: ) “Вы можаце так лічыць, бо я прадстаўляю думку нашага Саюза Эвангельскіх хрысьціянаў-баптыстаў, тым больш, што мы молімся за нашую Беларусь, мы молімся за нашыя ўлады, як гэта і прапануе нам рабіць Біблія”.

Гаварыў пастар Сяргей Ліцьвінка.

Нагадаю, вы слухаеце “Сымбаль Веры”. У дзел у ім бяруць баптысцкі пастар Сяргей Ліцьвінка, праваслаўны сьвятар з Чыкага айцец Дзьмітры Бажко і Апостальскі Візытатар для беларусаў айцец Аляксандар Надсан.

Здаецца, мы ёсьць сьведкамі станоўчых зьменаў у падыходзе беларускіх баптыстаў да нацыянальных праблемаў Беларусі. Прынамсі тое, што мы толькі што чулі, дазваляе спадзявацца на гэта. У маім нататніку ўжо ўтрымліваюцца дзясяткі імёнаў людзей, баптысцкіх прапаведнікаў і пастараў, зь якімі можна гутарыць па-беларуску. Я ім званю, а яны просяць дапамагчы здабыць пераклад Бібліі Янкі Станкевіча.

Наступны мой суразмоўца – айцец Аляксандар Надсан. Я прашу яго адказаць на тое ж пытаньне. Ці патрэбнае нацыянальнае царкве?

(а. Надсан: ) “Ну што ж я магу сказаць? Я хачу ўспомніць Сьвятога Паўлу. Ён добра пісаў у лісьце да карынцянаў: “Ёсьць розьніца ў дараваньнях, але Дух той самы; і розьніца ў служэньні, але Госпад той самы; і розьніца ў дзеяньні, а Бог той самы, што ўсё і за ўсіх робіць, але кожнаму даецца выяўленьне Духа на карысьць”.

Бачыце, пэўна, ня справа царквы ёсьць прапагаваць ці падмацоўваць нацыянальную сьвядомасьць людзей. Яе справа – прапаведваць Слова Божае, Слова Збаўленьня, весьці людзей да Бога. Але ж у які спосаб?
У найбольш адпаведны для кожнага чалавека. Значыцца, трэба давесьці ім гэтую вялікую праўду, што яны пакліканыя быць дзецьмі Божымі. Як? На роднай мове, якая ім найбольш блізкая. Гэта ёсьць самае важнае для нас заўсёды.

І калі я прыйду да каго-небудзь і скажу: “Прабач, я хачу каб ты быў дзіцем Божым, але пакінь тваю мову і тваю культуру, бо яна ёсьць нечым ніжэйшым”, дык я такога чалавека найперш абражаю. Які ж ён сын ці дачка Божыя, гэты чалавек? Хрыстос ушанаваў яго, стаўшы чалавекам, кліча яго да ўсынаўленьня Божага, а я тога чалавека абражаю на самым пачатку.

Першае. Найбольш даступны спосаб данесьці праўды Божыя да людзей – на іхнай роднай мове. Па-другое, пашана да таго, чым яны ёсьць. Гэта ёсьць самае важнае.

І, безумоўна, як кажа Апостал Паўла, ёсьць розныя дараваньні. Еднасьць дзяцей Божых, еднасьць Царквы, у якой мы знаходзімся, яна не зьнішчае індывідуальнасьці. Як еднасьць Бога ў Тройцы адзінага не зьнішчае індывідуальнасьці трох Боскіх асобаў. І гэтая індывідуальнасьць азначае, што кожны мае свае дараваньні ад Бога. У гэтым сэнсе, Царква можа толькі памагаць разьвіцьцю гэтых дароў Божых на славу Божую.

Тое, што можа ўнесьці Беларусь на славу Божую, – гэта сваё, Расея – сваё, паляк – сваё. Зусім зразумела. У гэтым сэнсе я лічу, што ў Царкве ёсьць патрэба нечага нацыянальнага. Абставіны, у якіх мы прапаведуем вечную праўду, унівэрсальную для ўсіх, яны канкрэтныя для кожнага народу. Мы шануем гэты народ такім, якім яго стварыў Бог.

Вось тое, што я хацеў сказаць. Мы не прапаведуем нацыяналізму ці вышэйшасьці адной нацыі над другой. Барані Божа! Гэта было б супраць усёй нашай хрысьціянскай этыкі. Бо ўсе аднолькава роўныя перад Богам, усе пакліканыя быць дзецьмі Божымі, але кожны мае свае дары. І будзем іх разьвіваць на славу Божую. І Царква ў гэтым выпадку павінна памагаць, а не зьнішчаць і не ўціскаць”.

Гаварыў айцец Аляксандар Надсан.

Цяжка зь ім не пагадзіцца. Ня справа царквы, сказаў ён, займацца нацыянальнай прапагандай, але і ня справа царквы прыходзіць да некага і казаць: “Хадзем са мной, я цябе ўратую, але забудзься на сваю мову і гісторыю”. Ці не здаецца слухачам, што менавіта гэта прапануюць беларусам ужо 220 год?..

І апошні з сёньняшніх удзельнікаў “Сымбаля Веры” – беларускі праваслаўны сьвятар з Чыкага айцец Дзьмітры Бажко. Ён нарадзіўся пад Нясьвіжам, служыў у Менску, а пасьля з дазволу Мітрапаліта Філярэта выехаў у ЗША. Зараз ён ёсьць пробашчам беларускай праваслаўнай парафіі ў Чыкага і знаходзіцца ў юрысдыкцыі Канстантынопальскага Патрыярха. Ягоныя развагі пра патрэбу нацыянальнага ў царкве асабліва карысныя, бо раней ён належаў да РПЦ і ведае ейную ідэалёгію не з чужых словаў.

(Абламейка: ) “Айцец Дзьмітры! На вашую думку, ці ёсьць сэнс гаварыць пра нацыянальнае ў Царкве, ці, можа ўсё ж, Царква павінна быць такім наднацыянальным арганізмам, наднацыянальным утварэньнем, якое б не зьвяртала ўвагу на нацыянальныя асаблівасьці народаў?”

(а. Бажко: ) “Я лічу, што для Бога і Царквы, як для духоўнай установы, нацыя ня так важная, бо Царква Хрыстовая ставіцца да кожнай нацыі аднолькава, як Бог да кожнай нацыі аднолькава ставіцца. У гэтым сэнсе, можа, некаторыя нацыі, некаторыя цэрквы і грашаць, бо гавораць аб выключнасьці місіі той ці іншай нацыі перад Богам.

З другога боку – і гэта вельмі ясна! – захоўваць традыцыі ў кожнай Царкве, у кожнай краіне, я думаю, – гэта для Бога таксама важна.

Можам успомніць першы цуд, які зрабіў Хрыстос. Гэта цуд у Кане Галілейскай. Тады Ён проста падтрымаў традыцыю, Ён ператварыў ваду ў віно, каб традыцыйная форма вясельля закончылася. Паводле традыцыі, трэба было, каб у канцы кожны падняў келіх зь віном. Тады лічылася, што вясельле ўдалося, і што маладыя сталі мужам і жонкай. Гэта – захаваньне традыцыі, традыцыяў нацыянальных”.

(Абламейка: ) “На вашую думку, выкарыстаньне нацыянальнай мовы ў Царкве дагэтуль застаецца актуальным?”

(а. Бажко: ) “Вядома. Бо мова – гэта частка традыцыі кожнага народу і душа гэтага народу. Так што я за тое, каб у беларускай Царкве выкарыстоўвалася беларуская мова.

Хаця, напрыклад, у нашай Беларускай Царкве ў Амэрыцы, літургічнаю ёсьць царкоўна-славянская мова, але ў паўсядзённым жыцьці Царквы ўжываецца беларуская мова”.

(Абламейка: ) “А мова пропаведзяў у вас якая?”

(а. Бажко: ) “Беларуская. Сэнс менавіта ў тым, што грэх расейскай Царквы ў тым, што яна вельмі нацыянальная. Гэта адчуваецца тут, у Амэрыцы. Нацыянальная менавіта ў тым, што яны сваю нацыю лічаць выключнай. Гэта адназначна відаць тут, у Амэрыцы, бо ўсе Праваслаўныя Цэрквы – яны неяк разам: Грэцкая, Сэрбская, Беларуская, Польская… А асобна стаіць Расейская…”

Гаварыў айцец Дзьмітры Бажко з Чыкага.

Я ня буду нічога дадаваць да ягоных словаў і ніяк ня буду іх камэнтаваць. Скажу толькі, што кожнаму з удзельнікаў перадачы я перад гутаркай зачытаў тое месца з Пасланьня Сыноду Беларускага Эгзархату, зь якога і пачыналася сёньняшняя перадача.

Сяргей Абламейка, Прага