Вольная Студыя

“Быць паэтам – гэта найперш сваёй прысутнасьцю ўпрыгожваць жыцьцё блізкіх табе людзей”.

(эфір 4 лістапада 2000)

Удзельнічае: Леанід Дранько-Майсюк.

Аўтар і вядучая – Вольга Караткевіч.

“Найвышэйшая праява паэзіі ўсё ж не ў складаньні вершаў, а ў стварэньні паэтычных паводзінаў”. Гэтая фраза Леаніда Дранько-Майсюка дакладна акрэсьлівае пэрсанальна мае чаканьні ад памаўленьня зь людзьмі. Зь людзьмі, якія мне цікавыя.

У той дзень у Празе йшоў дождж. Ужо мінулася “бабіна лета”, і наступіў традыцыйны для восені час роздуму і маўклівасьці. На працы гаварылі толькі пра працу. Я ўзяла тэлефон і патэлефанавала ў Менск, каб прапанаваць Леаніду Дранько-Майсюку ўзяць удзел у перадачы “Вольная студыя”. Мы гутарылі некалькі разоў цягам двух дзён. Сьпярша дамаўляліся, а пасьля запісвалі гутарку. І пад час гэтых памаўленьняў мы гаварылі пра паэзію і жанчынаў.

(Караткевіч: ) “Учора, Леанід, Вы мне сказалі ў адказ на пытаньне пра настрой, што настрой – сонечны. І гэта было зьвязана з тым, што сонечным было надвор’е. Што фармуе Ваш настрой?”

(Дранько-Майсюк: ) “Надвор’е – вельмі рэдка. Хаця ўчора сапраўды было сонца. Цудоўны, глыбока сонечны дзень. А ўвогуле ж – што мне трэба, каб у мяне быў добры настрой… Мне трэба ў прасторы дня прачытаць старонак 10-15 чыста эмацыянальнай паэзіі альбо інтэлектуальнай прозы, каб і проза, і паэзія за мой узровень былі хоць крышачку вышэйшыя. Каб яны мяне ўзбагацілі. Мне трэба ў прасторы дня сустрэцца з чалавекам, які быў бы разумнейшы за мяне. Хоць бы на адну кропельку. А калі ёсьць мажлівасьць дакрануцца да келіха з добрым віном ці дакрануцца да той жанчыны, пра якую ты думаеш, дык увогуле тады ствараецца абсалютны гарманічны вобраз майго шчасьця”.

(Караткевіч: ) “Некалькі гадоў таму Вы сказалі, што паэзія, філязофія і нават гастраномная раніца пачынаюцца з думкі пра жанчыну. Што выклікала такую шчырасьць?”

(Дранько-Майсюк: ) “Гэта было ў пару непадуладных мне пачуцьцяў. Гэта было тады, калі я пісаў сваё эсэ “Стомленасьць Парыжам”. Бо вельмі цудоўна, калі побач з табой тая жанчына, пры дапамозе якой ствараецца гармонія паміж тваёй паходкай і колерам твайго гальштуку”.

(Караткевіч: ) “Вось Вы гаворыце, што гастраномія… Звычайна мужчыны гавораць, што ўсё лепш робяць яны – гатуюць, мужчыны лепш лечаць, усё робяць лепей за жанчынаў. Я з гэтым не згаджаюся…”

(Дранько-Майсюк: ) “Не, я таксама не згаджаюся. Хаця вось гэты год мяне натхніў на кухарства. Я адчуў у сабе нейкія кулінарныя здольнасьці, нават прыдумаў адну страву…”

(Караткевіч: ) “Можа, падзеліцеся рацэптам?”

(Дранько-Майсюк: ) “Трэба ўзяць алею. Туды кладзецца дробна пасечаная цыбуля, далей туды кладзецца морква – таксама дробна парэзаная. Далей туды кладзецца зноў жа дробна парэзаная бульба, дадаецца шклянка вады, зьверху кабачок, які таксама дробна-дробна парэзаны. А далей можна класьці перац, можна класьці памідор. Дадаеш солі, перамешваеш, і атрымліваецца нешта цудоўнае і вельмі-вельмі смачнае. Страва, ад якой не тлусьцееш, ад якой зьяўляецца добры настрой. Але гэта ня значыць, што я ці мужчына, мой сусед, іншы 43-х гадовы мужчына, які займаецца кулінарыяй, мы можам перамагчы жанчынаў. Ні ў якім разе. Усё, што з рук жанчыны – лепей за жанчыну гэтага ніхто ня зробіць”.

(Караткевіч: ) “Я ў траўні была ў Менску і перад гэтым не была ў Менску месяцаў 7. І маім першым уражаньнем, а, не пабыўшы ў горадзе даволі працяглы час, я пачала інакш глядзець на вуліцы, людзей, дык вось тады я была проста агаломшаная тым, наколькі прыгожыя ў Менску дзяўчаты і жанчыны. Вось проста, калі йсьці тым жа праспэктам Францішка Скарыны ці дзе, адразу ўзьнікае гэтае ўражаньне. Становіцца і вельмі прыемна, і вельмі балюча, бо я лічу, што беларускія жанчыны не атрымоўваюць той паўніні пяшчоты і камфорту, на якія яны заслугоўваюць. Ці мне проста здаецца…”

(Дранько-Майсюк: ) “Гэта – вельмі аб’ёмнае і глыбокае філязафічнае пытаньне. Я абсалютна падзяляю Вашую радасьць. Вот Вы сказалі, што не былі 7 месяцаў у Менску і ўбачылі гэтае нечаканае хараство. І Вы, жанчына, ацанілі гэтай жаночае і дзявочае хараство. Гэта проста цудоўна. Я гэтым летам 46 дзён вандраваў разам з пасажырамі “Літаратурнага экспрэсу” па Эўропе. І, калі я вярнуўся, я таксама перажыў пачуцьці, якія прыйшлі ў Вашую душу. Сапраўды, на гэтай тэрыторыі, на гэтай зямлі Богам, добрымі сіламі сканцантравая нейкая самая тонкая і самая пяшчотная жаночая прыгажосьць. Нават цярплівасьць, якая спрадвеку была дадзеная беларускай жанчыне, нават гэтая цярплівасьць – прыгожая ў сваёй сутнасьці. Што фармавала і вызначала характар беларускай жанчыны? Зноў жа, тая цярплівасьць. Прыгожая беларуская цярплівасьць – гэта здольнасьць у любых, самых неспрыяльных бытавых, гістарычных, умовах захоўваць музыку свайго хараства. Захоўваць цудоўнае гучаньне сваёй душы. Урэшце, захоўваць сваё нацыянальнае, адметнае, што дадзена табе толькі Богам. Дык вось, тое, што мы, мужчыны, не зьвяртаем увагі на нашых цудоўных жанчынаў, дык, зноў жа, яны гэта ня так успрымаюць, як бы гэта ўспрыняла Джульета, як бы гэта ўспрыняла Лаўра. Яны гэта ўспрымаюць спакойна. Я б яшчэ хацеў бы сказаць пра гэтую цудоўную якасьць – прыгожая цярплівасьць. Яна мае абсалютна эстэтычную якасьць, бо заўсёды давала жыцьцё нашаму мастацтва, яна заўсёды давала жыцьцё нашай беларускай песьні, беларускаму слову. І, урэшце, яна да гэтага дня дае жыцьцё беларускай мове. І вось чаму ня зьнікла нашая мова. Беларуская мова ня зьнікла, дзякуючы гэтай прыгожай цярплівасьці беларускай жанчыны. І ў выніку мы з Вамі, спадарыня Вольга, гэта падумаць толькі – у 2000 годзе, калі самая пара падводзіць вынік сумны вынік усім антыбеларускім тэндэнцыям, дык мы з Вамі размаўляем па-беларуску. Вось што мяне асабіста натхняе. І я ведаю карані гэтай сваёй і ўвогуле гэтай нашай агульнабеларускай радасьці.

Цябе кахалі іншыя. І я
Цябе кахаў таксама і кахаю.
У Менску, дзе ня ўчуеш салаўя,
Ёсьць салаўіная пасьцель мая.
І толькі ў Менску я цябе чакаю.
Табе інакшае імя знайду.
У сьне ці гістарычным фаліянце.
Забудзь ранейшую сваю бяду,
Пчаліным золатам скажы – іду.
Мелісаю зьявіся ў вэрандзе.
Нам дадзена апошняе, відаць.
І ў старасьці, якая надыходзіць,
У вусны з вуснаў мёд перадаваць
І Менск, яшчэ савецкі, успамінаць.
Менск мёду ў 91 годзе.
Я ведаю, няма ў жыцьці жыцьця,
Калі жыцьцё пазбаўлена каханьня.
Каханьне – наша роднае дзіця,
Яно ўзышло зь мядовага лісьця,
Яно прыйшло зь бясконцага вяртаньня”.

(Караткевіч: ) “Леанід, вось я чытала Вашую біяграфію. Вы на заводзе, аказваецца, працавалі. І войска прайшлі…”

(Дранько-Майсюк: ) “Так, так. Працаваў на заводзе. Ведаеце, я быў спачатку пакавальшчыкам, пакаваў нажоўкі. На давыд-гарадоцкім заводзе сьлесарна-мантажных інструмэнтаў. Гэтыя нажоўкі знаходзіліся ў нейкай такой вельмі моцнай такой кіслаце, і праз паўгоду працы мае пальцы ператварыліся ў – нават няёмка, каб нашыя цудоўныя радыёслухачы ўведалі, у што ператварыліся мае пальцы… І добрае начальства мяне тады перавяло на іншую пасаду. Яны мяне зрабілі грузчыкам”.

(Караткевіч: ) “Я сутыкалася пэрсанальна з тым – ня ведаю, ці гэта рыса беларускіх мужчынаў, але зараз я кажу пра іх – яны сапраўды ў дачыненьнях з жанчынай яны вельмі ашчадныя ў слоўнай пяшчоце, ашчадныя ў жэстах. На Вашую думку, з чым гэта зьвязана?”

(Дранько-Майсюк: ) “На гэтае пытаньне можна шукаць адказы ў нашым фальклёры, беларускай клясыцы. Вы сказалі, што наш беларускі мужчына шкадуе словаў. А давайце ўспомнім Мележа. Там ёсьць геніальная сцэна. Ганна, якая кахае Васіля, і Васіль, які кахае Ганну, яны сустракаюцца недзе сярод балотаў, пад вярбой. Над імі прыгожае зорнае неба. І Ганна ну чакае, каб Васіль што-небудзь сказаў. А Васіль, наараўшыся, накасіўшыся, стаіць такім сугнеем і маўчыць. А Ганна просіць: “Ну, Васілько, ну скажы што-небудзь, ну паглядзі, якія зоркі, ну, не маўчы, Васілько, ну скажы. І недзе праз паўгадзіны Ганна ад Васіля пачула тонкую, лірычную, высокапаэтычную інфармацыю… Васіль сказаў, каб пацешыць сваю каханую дзяўчыну: “А ў Глушака жарабец капыт прабіў на цьвік”. Вось можна сьмяяцца. Гэтая сцэна якраз сьведчыць пра самае істотнае, што ёсьць у характары беларуса. Ну, маўклівы ён, ну, нерашучы ён. Часам, ён баязьлівы, а часам проста ня ведае, проста ня ведае, што сказаць сваёй блізкай, што сказаць сваёй роднай, што сказаць сваёй каханай жанчыне. І вось праз гэта фальклёр беларускі нібыта адпомсьціў нашаму мужчыну – няма такой яркай песьні, прысьвечанай менавіта беларусу, няма такога яркага танцу, прысьвечанага беларусу, як, скажам, ёсьць песьні і танцы, прысьвечаныя жанчыне. Узгадаем тую ж “Лявоніху”. А што да драматургіі, то мы ня можам згадаць п’есы пад назовам “Леанід” ці “Пятро”. А мы абавязкова ўспомнім п’есу “Паўлінка”. Гэта, я лічу, таксама сымбалічна. І кожны разумее, што мы ўсё ж нацыя – жаночая. Гэта нядобра, але гэта й някепска. Гэта – так ёсьць. І тое, што беларусы па сваёй філязофіі – нацыя жаночая, сьведчыць той жа фальклёр. І зноў жа хочацца ўспомніць Мележа. Тую ж цудоўную Ганну. Яна прыгожая, яна ўпэўненая, рашучая. А Васіль, які пра жарабца глушакова гаварыў, ён не зусім прыгожы і не зусім рашучы. А згадаем Быкаўскую Сьцепаніду са “Знаку Бяды”. Зноў жа, тыя ж самыя якасьці ў Сьцепаніды, як і ў Ганны: прыгажосьць, упэўненасьць, рашучасьць. А яе Пятрок, муж? Ну, не скажаш, што ён прыгожы ды ўпэўнены. Творчасьць Вячаслава Адамчыка, ягоны раман “Чужая Бацькаўшчына” і галоўная гераіня якога Алеся. Яна ў сваёй рашучасьці, у сваім змаганьні за сваё хараство і шчасьце, здатная на забойства. А той мужчына, за якога яна змагаецца, ну, ён так, так сабе. І ўрэшце ён пакідае Алесю. Гэта дадзена нам Богам. Калі гаварыць асабіста пра сябе, у мяне таксама жаночае выхаваньне. Мяне выхоўвала маці, мяне выхоўвалі абедзьве цёткі. Мяне выхоўвалі адна й другая бабулі. У бацькі часу не было, бо бацька ўвесь час быў заняты цяжкой работай. Трэба было жыць, трэба было зарабляць грошы”.

(Караткевіч: ) “Леанід Дранько-Майсюк сказаў, што ў яго ёсьць адмысловы верш пра жаноцкасьць беларускай нацыі…”

 “На вуліцы сухой
У змроку радасным
Мы дыхалі забытаю лавандай.
Лагчынаю прыйшлі ў завулак Транспартны
І дом убачылі зь бярозай і вэрандай.
Драўляны сон, і ты ўздыхнула весела.
Мы купім гэты сон. Увесь ці частку.
Ці хоць вэранду, што ў халодным месяцы,
На рамантычную падобна пастку.
Пакуль у пастцы салавей з гародчыка
Ня стоміцца круціць сваю катрынку,
“Я нарадзіць табе б хацела хлопчыка,
Калі ня хлопчыка, тады - дзяўчынку…”
І змоўкла ты, як лютня адбалелая.
Я ўдзячны быў за гэтае прызнаньне.
Як і за тое, што бяроза белая
Шумела, як мэтафара зьмярканьня.
Ня ведаю, маё яно ці ўкрадзена,
Аднак, прыйшло такое разуменьне –
Жанчына хоча больш, чым Богам дадзена…
Мужчына ж тое хоча, толькі меней.
І я вось гэтым “меней” заахвочаны.
І выбар свой апраўдваю высновай,
Што беларусы – нацыя жаночая.
Ня з бацькавай, а з матчынай умоваю.
Мы йшлі далей, і колер фіялетавы
Усё гусьцеў і не рабіўся іншым,
І на тэатр Музычнае камэдыі
Ляцелі фіялетавыя вішні…”

(Караткевіч: ) “Пытаньне жаночага вобразу ў беларускім мастацтве і літаратуры, у прыватнасьці, я неяк насьмелілася абмеркаваць з Васілём Быкавым. Васіль Уладзіміравіч задумаўся і сказаў так: “Беднаватая панарама”. А вось меркаваньне Леаніда Дранько-Майсюка”:

(Дранько-Майсюк: ) “Беларускае жыцьцё і беларуская гісторыя тып ідэальнай жанчыны нам далі. Нашая гісторыя – гэта вялікі духоўны шлях ад Эўфрасіньні Полацкай да Ларысы Геніюш. Ад Марыські Ямант, якую кахаў Кастусь Каліноўскі, да цудоўных прыгажунь і вялікіх пакутніц, якія былі жонкамі Юркі Лістапада, Уладзіміра Дубоўкі, Язэпа Пушчы, Максіма Гарэцкага. Дык вось жыцьцё, гісторыя такіх жанчынаў нам далі. У літаратуры, як мастацкім тыпе, яны таксама ёсьць.Мажліва, паміж мастацкім тыпам беларускі і жыцьцёвым тыпам беларускі яшчэ няма абсалютнай гармоніі”.

(Караткевіч: ) “Адзін мой знаёмы, прыкладна Вашага веку спытаўся, чаго я баюся. Я адказала, можа й з прычыны маладосьці, што, па-першае, баюся сьмерці блізкіх, а, па-другое, я баюся стаць нерухомай, ня мець магчымасьці актыўна жыць. А ён адказаў, што баіцца гадоў у 60-т закахацца ў дзяўчыну гадоў на 30-ць маладзейшую…

(Дранько-Майсюк моцна сьмяецца…)

І праблема для яго было ў тым, што 60 гадоў мужчынам успрымецца ўжо як старасьць. Таксама, відаць, рэгіянальная рыса. Вядома, што ў Эўропе, сьвеце, людзі, якія жывуць у разьвітых краінах, яны адчуваюць сябе не старымі ў 60 гадоў. Фізычна ды мэнтальна. Ці зьвязаныя Вашыя боязі са старасьцю і каханьнем?”

(Дранько-Майсюк: ) “Ну, у мяне ёсьць такія радкі

Я хачу да старасьці прыпасьці
Кожны раз, калі далёка ты…

І ў гэтых радках старасьць як мэтафара нечага страшнага, калі так можна сказаць. Старасьць - сынонім сьмерці. Увогуле ж, старасьці я не баюся, хаця прадчуваю, што асаблівага захапленьня ад старасьці ня будзе. А вось я чаго сапраўды баюся - мажліва, надыдзе той момант у маім жыцьці, што людзі, на якіх я разьлічваю, проста перастануць мяне разумець. Я баюся непаразуменьня з дарагімі мне людзьмі”.

(Караткевіч: ) “Яшчэ адзін мой знаёмы, калі гаворка йдзе пра Леаніда Дранько-Майсюка, ягоную творчасьць, вельмі апантана, але бяз злосьці, прыгадвае, што пры канцы жніўня 91 году, калі, як ён гаворыць, вырашаўся лёс краіны, Леанід Дранько-Майсюк пісаў лірычныя вершы, прысьвячаў жанчыне. І нават даты пазначаў – замест таго, каб змагацца”…

(Дранько-Майсюк: ) “Ведаеце, паміж палітычнай падзеяй і паміж сустрэчай з цудоўнай жанчынай у 1991 годзе я выбраў сустрэчу з цудоўнай жанчынай. Ну, няхай мяне Бог пакарае, уся нашая беларускай палітычная прастора. Так, калі б я не пайшоў тады на спатканьне, тады б увогуле магло б так здарыцца, што я б ніякіх іншых вершаў бы ня склаў пра гэтых жанчынаў. А калі б я пайшоў на той палітычны мітынг у жніўні 91 году, гэта дакладна, што ніякіх бы палітычных твораў я б не напісаў. І зараз не напішу. Ну, калі не лічыць маёй песьні “Полька Беларуская” як знак нейкай геапалітычнай праявы…”

(Гучыць урывак зь песьні “Полька Беларуская”)

(Караткевіч: ) “Вы гаварылі, каб дамагчыся абсалютнай радасьці, жанчына мусіць палюбіць у мастаку найперш мастака, а потым – мужчыну. Ці Вам так удавалася з Вашымі жанчынамі, бо жанчыны часта раўнівыя да творчасьці…”

(Дранько-Майсюк: ) “Ведаеце, удавалася. Лёс і абставіны паспрыялі таму, каб маё жыцьцё ўзбагацілася прысутнасьцю тых жанчынаў, якія спачатку любілі ўва мне мастака, а пасьля гэтага мастка пераўтваралі ў мужчыну. І тады я спазнаваў шчасьце і чыста чалавечае, і спазнаў шчасьце абсалютна творчае. Быць паэтам – гэта ня значыць складаць вершы, быць паэтам – гэта найперш сваёй прысутнасьцю ўпрыгожваць жыцьцё блізкіх табе людзей. І раскошу дачыненьняў з такімі жанчынамі я не прамяняю ні на якую сацыяльна-псэўдапалітычную тусоўку…

Ласкавасьцю тваёй не наталіцца
І ў лебядзіным возеры тваім
Мне чуецца і мроіцца, і сьніцца
Расстаньня нашага Ерусалім.
Што мне пакінеш? Сум і прахалоду,
Якімі давядзецца з году ў год
Паэзію славянскага зыходу,
Аплакваць, павярнуўшыся на ўсход.
Ня здолею пазьбегнуць гэтай страты,
І толькі зразумею, што паэт
перад каханай вечна вінаваты
І сьвет яго штодзённай страты сьвет.
Пакуль яшчэ магу цябе крануцца
У лебядзіным возеры тваім.
Няхай мае жаданьні застануцца
Да старасьці, да сьмерці, на зусім.
Калі адтуль твая прыбудзе вестка,
Асьветленая радаснай тугой,
Я адкажу цяплом начнога Менску,
Бо толькі ноч дае мне супакой.
Да паэтычнай глухаты гатовы,
Сатру з аблічча паэтычны грым,
І лепшыя мае патонуць словы
Ў лебядзіным возеры тваім”.

(Караткевіч: ) “Я запыталася ў Леаніда, якія жанчыны пакінулі сьлед у ягоным жыцьці. Ён адказаў, што перадусім - маці. Таксама Лідзія Обухава, маскоўская пісьменьніца, якая прыехала ў родны леанідавы Давыд-Гарадок пісаць кнігу. Юны паэт паказаў ёй сшытак зь вершамі. Сярод расейскамоўных вершаў два былі напісаныя па-беларуску. Лідзія Обухава параіла Леаніду пісаць выключна на роднай мове. Леанід Дранько-Майсюк назваў таксама таямнічую А. і Вольгу, якія спрычыніліся да новых этапаў у ягонай творчасьці і да паэтычных паводзінаў”.

(Дранько-Майсюк: ) “Я мару пра той час, калі ў Менску, на рэштках Траецкай гары, там, дзе цяпер знаходзіцца Опэрны тэатар і помнік Максіму Багдановічу, зьявіцца яшчэ адзін помнік – постаць жанчыны, помнік маці, помнік каханай. Увогуле, помнік, у якім будзе ўвасоблены наш высокі ўзровень нацыянальнага хараства, нашая паэзія, нашая вечнасьць і нават палітычная пэрспэктыва… Я нават уяўляю, калі гэты помнік будзе знаходзіцца побач з помнікам Максіму Багдановічу і будзе ўзьнёслы, то моладзь, якая будзе прыходзіць на гэтае месца, будзе называць гэтую жанчыну Веранікай”.

(Караткевіч: ) “А я ведаю яшчэ адну мару паэта Леаніда Дранько-Майсюка: “жыць у краіне, у якой паэзіі адведзеная роля залатога гадзіньніка, назаўсёды згубленага ў густой траве цывілізацыі”.

Вольга Караткевіч, Прага