Праскі Акцэнт

Вакол мэтазгоднасьці ўдзелу апазыцыі ў выбарах

Удзельнічаюць: намесьнік Старшыні БНФ Віктар Івашкевіч і член ЦК сацыял-дэмакратычнай партыі “Народная Грамада” Віталь Малашка.

(эфір 6.08.2000)

Аўтар і вядучы: Сяргей Навумчык

(Навумчык: ) “Шэраг апазыцыйных партыяў - Беларускі Народны фронт, АГП, сацыял-дэмакраты Шушкевіча, - лічаць немагчымым удзел у восеньскіх выбарах. Партыя “Народная Грамада” займае іншую пазыцыю. І вось у гэтай сувязі - лічба. Паводле сацыялягічнай лябараторыі “Новак”, сёньня 74 адсоткі насельніцтва гатовыя прыйсьці на парлямэнцкія выбары. Ну вось, незалежна ад таго, якое будзе канчатковае рашэньне адносна ўдзелу міжнародных назіральнікаў – а яно будзе прынятае 30 жніўня на канфэрэнцыі ў Вене, - зыходзячы менавіта з унутраных фактараў, вось такая колькасьць жадаючых прыйсьці на выбары. Пра што яна сьведчыць, і як можа паўплываць на канчатковае рашэньне апазыцыі?”

(Івашкевіч: ) “Вялікая колькасьць людзей, якія хочуць удзельнічаць у выбарах, сьведчыць пра тое, што людзі хочуць пераменаў, баючыся ўдзельнічаць у мітынгах, маніфэстацыях і гэтак далей. Яны хацелі б гэтак камфортна і найбольш бясьпечна для сябе паўплываць на сытуацыю шляхам галасаваньня. Але – мы ня ведаем, колькі адсоткаў былі б адказам на пытаньне – “Ці гатовыя Вы ўзяць удзел у выбарах, якія апрыёры вядомыя, што яны будуць і сфальсыфікаваныя, і непрызнаныя міжнароднай супольнасьцю?”. Вось тут, я думаю, колькасьць была б значна меньшай, і прычым - меньш 50 адсоткаў. І зыходзячы з гэтага меркаваньня, Кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў (адпаведная рэзалюцыя прынятая ў панядзелак), і БНФ, і Аб’яднаная Грамадзянская партыя ставяць сабе на мэце арганізацыю актыўнага байкоту выбараў. Гэта таксама ўдзел у выбарах. Толькі ў выглядзе арганізацыі актыўнага байкоту. Прычым, актыўны байкот прадугледжвае ня проста сядзець на лаве і нічога не рабіць, а таксама масіўную агітацыйную кампанію, з распаўсюджваньнем агітацыйных улётак, прадукцыі, з хаджэньнем па кватэрах, са зборам подпісаў… Па поўнай праграме ўсе магчымыя элементы агітацыйнай кампаніі. Але – з патлумачэньнем людзям, што гэтыя выбары недэмакратычныя, незаконныя, што той ворган, у які ідуць выбары, бяспраўны, нічога ня здольны зьмяніць у нашым жыцьці. І таму мы заклікаем даць адказ Лукашэнку, праявіць свой пратэст у выглядзе непрыходу на выбары”.

(Малашка: ) “Я вельмі ўдзячны Віктару за тое, што ён выказаў свой падыход да выбараў, і хачу сказаць, чаму гэтая пазыцыя ня можа быць прынятая намі. Байкот выбараў. Справа ў тым, што сёньня 75 адсоткаў выбаршчыкаў (гэта калі яшчэ не пачалася выбарчая кампанія) гатовыя ісьці на ўчасткі. Калі пачнецца – будзе болей. На кожную ўлётку апазыцыі будзе класьціся 9-10 улётак кандыдатаў незалежных і самых розных, якія будуць патрабаваць ад людзей, каб яны ішлі на выбары. Гэта першы момант. Другі. Ва ўлады будзе адміністрацыйны рэсурс, калі апазыцыя абвесьціць байкот выбараў, асабліва на вёсцы, яны зробяць усё магчымае, каб людзі прыйшлі на выбары. Будуць везьці аўтобусамі, заганяць, і гэтак далей. І пракантраляваць гэта на вёсцы апазыцыя не ў стане. Трэці момант. Для беларусаў характэрна лепей прыйсьці на выбары і прагаласаваць нават за таго ж Івашкевіча, чым проста не прыйсьці. Псыхалягічна негатыўны заклік для шмат каго з беларусаў – нехарактэрная рыса. І ў выніку, калі прыйдзе 70-75 адсоткаў насельніцтва, нягледзячы на байкот, абвешчаны апазыцыяй, Лукашэнка заявіць, што прабачце, гэта за мяне прагаласавалі, а апазыцыя была супраць прыходу. А калі прыйшлі – дык што ж вы робіце? “Салідарнасьць” у 1984 годзе ў Польшчы, маючы вялізарныя рэсурсы, падтрымку касьцёла, ня здолела арганізаваць байкот выбараў, разумееце? Тады, у 1984 годзе “Салідарнасьць” прайграла. (Даведка: у 1984 годзе “Салідарнасьць” не абвяшчала байкот выбараў,а наадварот, выставіла сваіх кандыдатаў. Ніводны зь іх не набраў належнай колькасьці галасоў і ня быў абраны, – Сяргей Навумчык). І таму гэта, па сутнасьці, для апазыцыі пройгрышны крок. Сацыял-дэмакраты заклікаюць ўсіх сябраў апазыцыі не ісьці на крок, які можа прывесьці да паразы. Хопіць нам тактычных паразаў!”.

(Навумчык: ) “Дзякую, спадар Віталь. І ўсё ж, калі казаць пра выбары як палітычную акцыю якія мэты паўстаюць перад беларускай апазыцыяй? Калі ласка, Віктар Івашкевіч”.

(Івашкевіч: ) “Я бачу, што ўся гэтая восеньская кампанія мае сэнс як падтрыхтоўка да прэзыдэнцкай кампаніі наступнага году. Вось дзе сапраўды ёсьць рэальная барацьба за ўладу. Зыходзячы з гэтага, нам трэба, каб зьявілася структура, якая магла б хутка сабраць подпісы на вылучэньне адзінага дэмакратычнага кандыдата. Другое, якая мела б магчымасьць распаўсюджваць агітацыйную прадукцыю масава па ўсёй Беларусі. Трэцяе, якая б здолела арганізаваць масавы кантроль за прэзыдэнцкімі выбарамі. І чацьвертае, каб мы гэтай восеньню прадэманстравалі сілу аб’яднанай апазыцыі, настолькі, каб у нас паверылі, і розныя ўнутраныя і іншыя інвестары гатовыя былі падтрымаць нас у прэзыдэнцкай кампаніі. Каб мы маглі масіравана, на якасна іншым узроўні правесьці агітацыйную кампанію. Вось чатыры моманты. Арганізацыя байкоту, у дадзеным выпадку – найлепшая форма працы па пабудове вось гэтай работы. Таму што падчас агітацыйнай выбарчай кампаніі чалавек, які мае на мэце займець найбольшую колькасьць галасоў, аб'ектыўна адыходзіць ад вострых палітычных пытаньняў, займаецца пустапарожнім папулізмам: дае абяцаньні, якія выканаць ня можа, і не зможа, з мэтай прыцягнуць найбольшую колькасьць галасоў. Сытуацыя арганізацыі байкоту і агітацыі па байкоту - тут усё яскрава, выразна. Ідзе арганізацыя, ідзе прапагандысцкая праца, фармуюцца групы, якія будуць працаваць у наступным годзе, і гэтак далей. Удзел жа ў выбарах прыводзіць вось да чаго. Першае. Чалавек ідзе да выбаршчыкаў і агітуе іх за сябе галасаваць. Што ён можа паабяцаць? Ён нічога ня можа паабяцаць, таму што ў палаце нічога ня здолее зрабіць. Значыць, ён мусіць аб'ектыўна хлусіць. Ці мусіць выступаць як кандыдат і агітаваць людзей за байкот, што супярэчліва крыху, хаця можа так і магло б быць. Калі я пытаюся ў людзей, якія зьбіраюцца ісьці на выбары, я пытаюся – што вы там возьмеце? Уладу? Грошы? Нейкія міжнародныя ўплывы? Нічога! Значыць, у дадзеным выпадку ўдзел у выбарах – гэта ёсьць пустая работа, якая ня вартая тых капеек, якія яны выкінуць на агітацыйную макулатуру, якую будуць раздаваць гэтыя кандыдаты».

(Навумчык: ) «Калі ласка, пытаньне мэтазгоднасьці ўдзелу ў выбарах. Нагадваю - не байкоту, а ўдзелу ў выбарах, выбарах у нейкі ворган. Адказвае член ЦК сацыял-дэмакратычнай партыі «Народная Грамада» Віталь Малашка».

(Малашка: ) “Калі казаць, што першае – гэта прэзыдэнцкая кампанія, і давайце рыхтавацца да яе, дык мы ўжо бачылі мясцовыя выбары, на якія мы абвесьцілі байкот і па-сутнасьці не пайшлі ніхто з дэмакратычных партыяў, і па-сутнасьці гэта скончылася тым, што выбары прайшлі, але, напрыклад, мы тады дазволілі толькі чатыром асобам пайсьці на выбары, двое зь іх прайшлі ў мясцовыя саветы. Гэта зноў хаваньне апазыцыі ў бульбу, разумееце? Гэта тое, што завецца – мы знойдзем нейкія рэсурсы і потым іх падзелім, а можа і на прэзыдэнцкія ня пойдзем. Знойдзем інвэстараў. І так далей. Гэта – ненармальна. Справа ў тым, што апазыцыя, калі яна сапраўды жыве з народам, а народ сёньня мае вельмі моцныя нэгатыўныя настроі. Напрыклад, у Менску мы зрабілі невялікае сацыялягічнае апытаньне. У Менску за партыю Лукашэнкі на парлямэнцкіх выбарах гатовыя галасаваць трошкі больш за 10 адсоткаў насельніцтва. А самае горшае тое, што з апазыцыяй гэтае насельніцтва, якога ўжо не задавальняе ўлада, не асацыюе свае пажаданьні. Свой пратэст яна не атаясамлівае з апазыцыяй. І ў гэтым выпадку, прабачце мяне, не ісьці і не выкарыстоўваць гэты велізарны пратэстны электарат, які ўсё роўна пойдзе на выбары… Ён пойдзе галасаваць за камуністаў Калякіна, ён пойдзе за Гайдукевіча галасаваць, ён усё роўна, гэты электарат, пойдзе галасаваць пратэстна. Таму што кошты яго заціснулі. Яго заціснулі, як кажуць, нізкія заробкі. Ну, цяжка людзям! Але ж нашая партыя на сваім пленуме прыняла вельмі важнае рашэньне. Мы зьвярнуліся да ўсіх нашых сябраў па Сацінтэрну, паколькі чатыры ўмовы не выкананыя, каб нашыя сябры па Сацінтэрну – а гэта 15 кіруючых партыяў Эўропы – зрабілі, каб гэтыя выбары не былі прызнаныя і наглядальнікі на іх не былі прысланыя”.

(Навумчык: ) “Віталь, прабачце, а ў чым тады палягае лёгіка ўдзелу партыі Статкевіча ў выбарах, якія сама ж партыя Статкевіча, маючы даволі добрыя сувязі ў Эўропе, сёньня заклікае не прызнаваць?”

(Малашка: ) “Па пытаньню ўдзелу партыі было вельмі ясна напісана ў заяве і рашэньні пленуму. Гэта азначае, што партыя ня будзе вылучаць сваіх сяброў, таму што выбары – несправядлівыя. Але ж… Але ж! Справа ў тым, што мы – сацыял-дэмакратычная партыя. Гэта азначае, што ў нас ёсьць людзі, якія ў раёнах маленькіх зрабілі вялізарную працу. Напрыклад, там дыябетыкі. Вы ведаеце, што дыябетыкі сёньня ў нас у Беларусі на сьвінячых інсулінах, у людзей адразаюць рукі, ногі… І наш чалавек у нейкім раёне дыябетыкам дапамагае і захоўвае ім жыцьцё… Ці, напрыклад, праваабаронца, які тысячу людзей прыняў, прайшоў сотні судоў… Народ проста бунтуе. Ён не разумее, што такое там “легітымны парлямэнт”, “нелегітымны парлямэнт”, ён пытаецца: “Чаму ты не там?”. І народ проста бунтуе: “Мы цябе вылучым, праз працоўныя калектывы, праз подпісы”. І мы не забараняем сваім сябрам, якіх вылучае народ, удзельнічаць у гэтым.

У “Праскім акцэнце” праблему мэтазгоднасьці ўдзелу апазыцыі ў выбарах абмяркоўваюць па тэлефоне з Менску - Намесьнік Старшыні БНФ Віктар Івашкевіч і член ЦК сацыял-дэмакратычнай партыі “Народная Грамада” Віталь Малашка. Вядзе перадачу Сяргей Навумчык.

(Навумчык: ) “Днямі выпрацоўкай кампраміснай пазыцыі датычна магчымага ўдзелу сябраў сацыял-дэмакратычнай партыі і незалежных кандыдатаў у выбарах займалася пагадняльная камісія, у якую ўваходзіць і Віктар Івашкевіч. Спадар Віктар, у чым сутнасьць дамоўленасьці, калі вам удалося дасягнуць гэтай дамоўленасьці?”

(Івашкевіч: ) “Гутарка на пагадняльнай камісіі амаль на 100 адсоткаў паўтарае тое, пра што мы тут гаворым. Тое, што кажу я, казаў Данэйка, тое, што кажа Малашка – казаў Нісьцюк. І потым прыйшлі да высновы, што ў нас два варыянты. Ці большасьць, якая выступае за байкот у каардынацыйнай радзе, абвяшчае здраднікамі і ворагамі тых, хто ідзе на выбары, і гэта атрымліваецца раскол, ці мы шукаем нейкі кампрамісны варыянт. Бо як ня можа сацыял-дэмакратычная партыя забараніць асобным сваім сябрам вылучацца, так ніхто ня можа забараніць іншым людзям агітаваць за байкот. І было прынятае рашэньне. Абвяшчаецца ўсімі, што нашая мэта – каб новаабраны парлямэнт альбо “палата” не былі прызнаныя легітымным ворганам, і гэтыя выбары не былі дэмакратычнымі, а былі сфальсыфікаваныя. Гэта пазыцыя ўсіх. Значная частка выбірае тактыку актыўнага байкоту. Меньшая частка дапускае для сваіх членаў удзел у выбарах. Але яны ня могуць выступаць і агітаваць супраць байкоту, а мы не абзываем тых кандыдатаў, якія ідуць на выбары, “здраднікамі” і “ворагамі народа”. Але маем права ў іх акругах (так па ўсёй Беларусі гэта будзе рабіцца) агітаваць людзей не ісьці на выбары, і такім чынам, зрываць выбары, у тым ліку і для гэтых дэмакратычных кандыдатаў ці незалежных, як яны сябе называюць. Вось такое пагадненьне. У пэўным сэнсе тут такая норма: “Хто как хаціт, тот так і гаварыт”. Але гэта – варыянт такі, каб не перасварыцца. Тым больш, што пасьля гэтай восеньскай кампаніі, пасьля заканчэньня гэтага выбарчага фарсу, з аднаго боку, і актыўнага байкоту – з другога боку, усё роўна паўстане пытаньне аб’яднанай пазыцыі на прэзыдэнцкіх выбарах, і прыйдзецца ўсё роўна сацыял-дэмакратычнай партыі, партыі працы дамаўляцца. Ну і лягчэй гэта будзе рабіць, калі паміж намі гэтай восеньню не пралягуць абразы”.

(Навумчык: ) “Спадар Віктар, я разумею, што пытаньне далікатнае, але магчыма ўжо ёсьць нейкія канкрэтныя кандыдаты, якія пойдуць па нейкіх канкрэтных акругах?”

(Івашкевіч: ) “Ёсьць прыватная ініцыятыва сябраў АГП – спадароў Шлындзікава і Багданкевіча, якія пачалі скалочваць такі блёк незалежных кандыдатаў. Быццам, паводле іх словаў, такіх набіраецца 60 чалавек. Хто гэта – я ня ведаю. Гэта ўсё ідзе неяк праз асабістыя кантакты знаёмых спадара Шлындзікава. Там ёсьць, наколькі я чуў, шэраг дырэктараў, бізнэсоўцаў, ёсьць тыя партыйцы… Ну, партыйцы з сацыял-дэмакратычнай партыі. Гэтыя кандыдаты будуць там агітаваць і гэтак далей. Ну, а мы будзем татальна, і ў першую чаргу ў буйных гарадах, дзе ёсьць найбольш арганізацыяў, агітаваць за срыў выбараў. І хачу тут сказаць толькі, што ў дадзенай сытуацыі лепш бы дэмакратычныя кандыдаты, якія не жадаюць напароцца на байкот, ішлі і змагаліся ў вясковых акругах, у маленькіх гарадках, пра што спадар Малашка казаў… Што тычыцца Менску, абласных цэнтраў і гарадоў, дзе больш за 50 тысячаў насельніцтва (такіх усяго 22), і дзе пражывае палова насельніцтва, там ня ўдасца нікому прайсьці з гэтак званых “незалежных”. Таму што мы сваёй актыўнай агітацыяй дэмакратычны электарат, пратэстны электарат, я перакананы, угаворым. Тыя, хто кінуўся ў свой час у “дыялёг”, зараз кідаюцца ў выбары. Гэта людзі, якіх нельга назваць апазыцыяй. Гэта – людзі, якія не зьвязаныя ніякімі абавязкамі ні зь якімі партыямі. Тыпу, як я ведаю, вылучаецца спадар Чыгір, спадарыня Юлія Чыгір, спадар Фядута….»

(Навумчык: ) «Пачакайце, пачакайце, Вы кажаце, што спадар Чыгір не зьвязаны аніякімі абавязкамі? Выбачайце, але…»

(Івашкевіч: ) «Ён вылучаецца…»

(Наумчык: ) «…я прашу прабачэньня, але ён падаецца ў сродках масавай інфармацыі незалежных як адзін з лідараў апазыцыі…»

(Івашкевіч: ) «Не! Гэта - чалавек, якога частка апазыцыйных партыяў падтрымала на грамадзкіх прэзыдэнцкіх выбарах, а потым – гэта чалавек, якога праваабарончыя арганізацыі бароняць за тое, што ён падвяргаецца рэпрэсыям па палітычных матывах. І ўсё! Гэта – аб’ект абароны, з аднаго боку, і з другога боку – аб’ект рэпрэсыяў з боку ўлады. Але гэта ня ёсьць суб’ект палітычнага дзеяньня і апазыцыі, таму што гэта ня ёсьць структура. Гэта ёсьць персанальна чалавек, які ніякімі абавязкамі ні зь якой структурай, ні зь якімі палітычнымі партыямі, не зьвязаны. Ён робіць што хоча. Але я зноў жа падкрэсліваю: людзей, якія настроеныя антылукашэнкаўскі, у Беларусі больш мільёна. Усіх іх назваць дэмакратычнай апазыцыяй нельга. І кожны іх учынак ня можа класьціся плямай на дзейнасьць арганізаванай апазыцыі".

(Навумчык: ) “Выглядае, што ў выпадку ўдзелу ў выбарах сацыял-дэмакраты і незалежныя кандыдаты сутыкнуцца з даволі актыўным і арганізаваным супрацівам і ад БНФ, і ад АГП…”

(Івашкевіч: ) “..і ад улады!”

(Навумчык: ) “.. так, і ад улады. Дык усё ж, спадар Малашка, як член ЦК…”

(Малашка: ) “Я магу сказаць.”

(Навумчык: ) “Калі ласка”.

(Малашка: ) ”Пытаньне вось у чым. Справа ў тым, што мы вядзем сацыялягічныя дасьледваньні, і паводле іх толькі 6 адсоткаў насельніцтва гатовыя галасаваць за прадстаўнікоў партыяў і слухаць нейкія партыі. У тым ліку і АГП, і БНФ, і нас, і камуністаў. А 37 адсоткаў насельніцтва (плюс да гэтых шасьці) гатовыя галасаваць супраць улады за незалежных кандыдатаў. І ніякія партыі слухаць не зьбіраюцца. Таму, спадар Івашкевіч, можа… Я за тое, каб ён “напрагаўся” ў пытаньні байкоту, але… мне проста сьмешна, калі ён сьцьвярджае, што гэты байкот атрымаецца. Ну, калі ласка, давайце. Хлопцы, папрацуйце. Я – за. Я – за тое, каб ён гэта рабіў. Таму што я ўпэўнены, што больш паловы насельніцтва ў гарадах прыйдзе на выбарчыя ўчасткі і прагаласуе. А за каго прагаласуе – тут мы паглядзім. І можа тое, што менавіта АГП і БНФ, пойдуць на байкот, паспрабуюць яго арганізаваць бяз нас, будзе яшчэ і на карысьць”.

(Навумчык: ) “Я дзякую сваім суразмоўцам. Выглядае, што тэма, якую сёньня абмяркоўвалі намесьнік Старшыні БНФ Віктар Івашкевіч і член ЦК “Народнай Грамады” Віктар Малашка, будзе яшчэ прадметам гарачых дыскусіяў”.

Сяргей Навумчык