|
Я нарадзіўся ў вёсцы Гарадок што на Касьцюкоўшчыне. Гэта зараз Магілеўская
вобласьць. Маленькая вёсачка – дзесьці хатаў каля 50-ці тады было. Гэта
былі 50-ыя гады – 55-57-мы, дакладна ня памятаю.
Бацька мой прыйшоў з вайны двойчы цяжка паранены, бяз вока прыйшоў,
на грудзёх было шмат узнагародаў. Жыцьцё было тады складанае, у хаце нічога
не было, дый калі яе хаткай назавеш… А што было ў хатцы?.. Дык, казалі,
немцы пазабіралі, а новае набыць было складана. У тыя часы людзі ўсяго
баяліся. Быў такі час, што прыходзілі людзі ў вёску і патрабавалі нейкія
падаткі ці “недаімкі”, як тады казалі. І калі яны прыходзілі ў нашую вёску,
людзі хваляваліся, нешта хавалі, курэй… Чаму гэта адбывалася – ня ведаю.
У нашай хаце на сьценцы вісеў вялікі такі партрэт Сталіна. Ён заўсёды
глядзеў на нас, і я, маленькі, адчуваў, што ён сочыць за мной – не было
ніякай магчымасьці нікуды падзецца ад яго погляду.
І вось аднойчы ўвосень (памятаю, што была слёта) да нас у хату ўваліліся
два вялікія, мажныя дзядзькі ў чорнай вопратцы. Пачалі нешта з бацькам
размаўляць, потым галасы пачалі рабіцца ўсё гучней… Я зразумеў, што ад
бацькі нечага патрабуюць. Ён сказаў, што няма зараз магчымасьці аддаць…
Вось нейкія такія размовы ў іх адбыліся. У нас у хаце стаяў у куточку старэнькі
ровар. Яны сказалі, што мы тады забярэм у цябе ровар. Бацька сказаў, што
гэта адзіны яго сродак перасоўваньня. “Нічога ня ведаем”. Яны ўзяліся за
ровар, бацька таксама за яго схапіўся – не даваў. Яны яго пачалі штурхаць,
адбіраючы, я пачаў плакаць. Бацька паклікаў: “Ваня, Ваня”. Я падбег, і
мы пачалі змагацца зь імі за ровар. Бацька казаў: “Колькі я магу ўжо аддаваць?
Я ўжо ўсё аддаў, што можна”. Потым дастаў з шуфлядкі свае ўзнагароды і
паказаў ім. І яны адступіліся. Нешта пачалі яму казаць, а потым пайшлі.
Бацька доўга ня мог супакоіцца, пачаў плакаць, хаваючы ад мяне сьлёзы.
Як бацькі ня стала, мяне забралі ў дзіцячы дом. І калі мяне прывезьлі
ў дзіцячы дом, то ў дырэктара на сьценцы вісеў такі самы партрэт Сталіна.
Яго вочы, як мне падалося, глядзелі на мяне з усьмешкаю. Ад яго погляду
немагчыма было нікуды дзецца, і я ня ведаў, што мне рабіць. Я згадаў тыя
падзеі, што адбыліся ў мяне ў хаце, і заплакаў. Дырэктар падыйшоў, узяў
мяне пагладзіў, сказаў: “Ня плач, ня плач. Усё ў нас будзе добра. Бачыш?
(Ён паказаў пальцам на партрэт.) Ён за нас думае, нам трэба толькі вучыцца”.
Іван Леўчанка, Касьцюковічы
|
