Галасы стагодзьдзя.
Мінулы век у памяці сучасьнікаў

І аднойчы – мне тады было гадоў 8 – маці загадала: “Скокні, – кажа, – сынок, на торфзавод – можа, хлеба прададуць”. Ну, я і пайшоў, хаця надзеі было мала, таму што на гэтую Ляхаўку хлеб прывозілі для сваіх – працаўнікоў торфзаводу.

Ну, адтупаў я гэтыя 5 кілямэтраў, заняў чаргу каля лаўкі. Дачакаліся, пакуль прывезьлі-разгрузілі. Пачалі прадаваць. Людзі ціснуць адзін аднаго, нэрвуюцца, лямант стаіць. Мяне разы са тры выціскалі з чаргі. Але ўсё ж дастаяўся да вакенца.

Зірнула прадаўшчыца і грозна пытаецца: “А дзе твае бацькі робяць?” Сьціснула ўсё ўва мне, маўчу… Ды нейкі дзядзька дапамог. “Дайце, –кажа, – гэтаму хлапчаняці: бачыце, якое яно худое”. І – радасьць!– я купіў цэлы бохан хлеба! Такая, ведаеце, фармаваная цаглінка…

Нясуся дадому і, мусіць, зьзяю ад шчасьця! Ды нядоўгім было тое шчасьце: сам жа я яго і згубіў.

Справа ў тым, што мне вельмі хацелася есьці. І д’ябал спакусіў. Ну што, думаю, станецца, калі я адшчыкну трошкі з вугла? Ніхто ня зьверне ўвагі…

Адшчыкнуў. А там жа яшчэ ёсьць вуглы! І калі рот напоўніўся сьлінай, рука ўжо не магла супыніцца.

Толькі каля дому я схамянуўся: што ж я нарабіў! Амаль трэць бохана! А Аньця – старэйшая сястра – яна ж зрабіла па-іншаму, калі атрымала падарунак на першай пасьляваеннай навагодняй ёлцы. Прывезла свой скарб дадому, пасадзіла нас усіх вакол стала, і пачала дзяліць жменьку гарошынак. Як цяпер помню тыя гарошынкі: кожнаму па адной, затым па другой. А па-трэйцяй ня выпала, бо гэтых салодкіх шарычкаў аказалася акурат удвая меней, чым нас. І тады Аньця распілавала кожную гарошынку папалам, і нам усім дасталося па дзьве з паловай цукеркі.

А на наступны год Аньця памерла з голаду.

А я? Эх, ты… Але ж трэба ісьці ў хату. Паклаў я хлеб на стол, наставіў вочы ў падлогу і чакаю. І хочу, каб маці мяне паўшчувала. Хай трапкачом! Але яна змоўчыла.

І так мне стала брыдка! І тут мяне хапіў жывот. Я ціхенька з хаты ды за глухую сьцяну, каб ня бачылі. Паваліўся на мураву, падцяў ногі, а рэзь такая – хоць нема крычы! Бог, думаю, мяне за хлеб пакараў.

Паціху той боль прайшоў. Але ў душы застаўся.

Язэп Гарэцкі, Менск