news programs realaudio contact archive
      Курапаты
    Выбары 2001
    Праскі акцэнт
    Экспэртыза свабоды
    Эканоміка
    Правы чалавека
    Міжнародны аддзел
    Рэгіёны

      Палітычная геаграфія
    На доўгім шляху
    Выкраданьне
    Беларусі

    Мэдыі
    Ёнас, Яніс, Янка...
    Беларускі Iнтэрнэт
    Суайчыньнікі
    У сьвет на заробкі
    Карлаў мост

    Вострая брама
    Беларуская
    Aтлянтыда

    Вольная студыя
    Краіна М
    Залаты фонд

      Сымбаль веры
    Агляд пошты
    Дазвол на выезд
    Здароўе
    Галерэя "Свабоды"

  


    Час і Хвалі
    Realaudio
    Аўдыё-архiў


    RFE/RL Newsline
    Weekday Magazine
    PBU Report
    RFE/RL Homepage
    Reprints



24 Сьнежня 2001
 
Беларускі Каляды ў замежжы, стол на Куцьцю – працяг традыцый.
 
Ганна Сурмач, Прага
 
Удзельнікі: Міраслава Русак (Вільня), Вера Рамук (Чыкага), Галіна Вашчанка (Варшава)

Стол на Куцьцю – гэта захаваньне традыцыяў, духоўнасьці, выяўленьне нацыянальнага характару. Для эмігрантаў – гэта яшчэ і магчымасьць захаваць сваю адметнасьць на чужыне, свой успамін пра бацькоўскі дом.

Стол на Куцьцю – гэта ня толькі той час, калі сям’я зьбіраецца разам у Сьвяты вечар; сама падрыхтоўка яго стварае атмасфэру чаканьня сьвята. Рэй тут вядуць жанчыны. І мы размаўляем сёньня зь беларускімі гаспадынямі з эмігранцкіх сем’яў. Яны распавядаюць ня толькі пра тое, як гатуюць стравы на Куцьцю, як ладзіцца сама вячэра, але і дзеляцца сваім роздумам пра духоўны сэнс Калядных сьвятаў.

Міраслава Русак належыць да старэйшага пакаленьня беларускіх віленчукоў, ейныя бацькі былі сярод тых, хто трымалі некалі беларускае жыцьцё ў Вільні.

(Сурмач: ) “Сп. Міраслава, як у вас ладзіцца Куцьця, што звычайна гатуеце на стол?”

(Русак: ) “Мы прытрымліваемся старых традыцый. Я добра памятаю, як гэта рабілася пры маме. На Куцьцю зьбіраемся ўсёй сям’ёй, усе родныя. Стол накрываем сенам сухім, абрусам белым і рыхтуем дванадцаць страваў, усе посныя. Тут і рыба, тут і сялядзец, усялякія піражкі – з капустай, з макам. Вельмі ўсе любяць у нас “вушкі”.
На стале ёсьць аплаткі сьвенчаныя. Самы старэйшы бярэ гэтыя аблаткі і дзеліцца з усімі, выказваючы ім пажаданьні кожнаму. Усе ўстаюць, адзін да другога падыходзяць, жадаюць усяго добрага. Канешне, гэта ўсё пачынаецца кароткаю малітваю”.

(Сурмач: ) “Вы назвалі толькі некалькі страваў, а што яшчэ?”

(Русак: ) “Што яшчэ – кісель з журавінаў, кісель аўсяны, мак. Трэцца мак, заліваецца кіпенем-вараткам, пасьля ён астывае, дадаецца цукар і туды кідаюцца сьліжыкі. Рыхтуем кампот, грыбы”.

(Сурмач: ) “У беларускіх старадаўніх традыцыях былі якраз гэтыя самыя “вушкі”, пра якіх Вы нагадалі, як яны гатуюцца?”

(Русак: ) “Варацца грыбы – баравікі, у расол кладзем усялякія спэцыі, ён атрымліваецца наварысты, смачны. Грыбы перакручваем праз машынку, дадаем спэцыі. Пасьля раблю так, як робяцца калдуны. Цеста, як для калдуноў, развалкую і рэжу на квадраты, пасьля кладу на кожны квадрацік трошкі грыбоў і склейваю яго, атрымліваецца трохвугольнік, тады два даўжэйшыя канцы зьляпляю разам – атрымліваецца нешта падобнае да вушка”.

(Сурмач: ) “Узгаданыя Вамі “сьліжыкі” зараз прадаюцца ў віленскіх крамах, а ў Беларусі яны амаль забытыя, як яны выглядаюць?”

(Русак: ) “Гэта малыя, памерам сантымэтар на сантымэтар прыкладна, такія клёцачкі, сухія. Спачатку зь цеста робіцца такі доўгі шнурочак і рэжацца па аднаму сантымэтру, а пасьля іх выпякаюць. Тады гэтыя “сьліжыкі” кладуць у сьцюдзёны мак. Далей, як каму падабаецца, хто есьць цьвёрдзенькімі, а некаторыя любяць, як яны ўжо крышку набрыняюць, распаўзуцца, набяруць гэтага маку і стануць пульхнымі. Заўсёды ядуцца ўжо ў самым канцы, гэта апошняя страва”.

(Сурмач: ) “Спадарыня Міраслава, ці памятаеце калядныя сьвяты ў беларускай Вільні?”

(Русак: ) “Бывала елка, мы хадзілі, нават ёсьць фотаздымкі – беларускія дзеці, зьбіраліся беларусы, я бачу там і Найдзюк зь ягонай дачкою і іншыя. Гэта рабіла беларускае грамадзтва для дзяцей”.

У амэрыканскім Чыкага існуюць дзьве беларускія цэрквы, адна зь іх – уніяцкая, да яе належыць спадарства Вітаўта і Веры Рамукоў. Мы папрасілі спадарыню Веру распавесьці пра іхны стол на Куцьцю.

(Рамук: ) “Мы гатуем звычайна 12 розных ежаў, каб ушанаваць 12 апосталаў і 12 месяцаў году. Зьбіраюцца сем’і разам, радныя, блізкія, хто ёсьць. Запрашаем тых, хто ня мае сям’і. Раней сьвяткавалі ў большай грамадзе пры цэрквах. Пачынаем з куцьці, прамаўляем малітву “Ойча наш”, і гаспадар хаты дабраславіць усю сям’ю, жадае усім, каб сьвяты прайшлі добра, каб новы год прынес шчасьця, радасьці, здароўя. Запальваем сьвечку ў памяць памерлых”.

(Сурмач: ) “А якія стравы маеце на Сьвяты вечар?”

(Рамук: ) “Ёсьць селядзец у нас, вінэгрэт, рыба, супа – боршч альбо грыбны, усялякія варэнікі, кампот. Алькагольных напояў не падаецца ў Сьвяты вечар. Мы робім з маку напітак, малако з маку”.

(Сурмач: ) “Бачна, што Ваша сям’я перахоўвае беларускія традыцыя, хоць Вы яшчэ ў дзяцінстве пакінулі Радзіму?”

(Рамук: ) “Я ад свае мамы навучылася. Працягваю традыцыю сама і сваю дачку вучу, і сына. Унукі, я спадзяюся, будуць прадаўжаць тое самае”.

(Сурмач: ) “Сп. Вера, у Беларусі вядома, што ў Чыкага ладзяцца адмысловыя беларускія ялінкі, як гэта ўдаецца?”

(Рамук: ) “Тут у нас у Чыгага ёсьць гэтак званы ялінкавы фэстываль у Музэі навукі і індустрыі. Мы ўжо ад 1978 году ставілі ялінку. Мы мелі цяжкасьці, каб нам дазволілі паставіць нашу ялінку. Пяць гадоў хадзілі і глядзелі, як другія гэта робяць. Я напісала ўрэшце ліст і за два тыдні нам прышоў адказ, што нам таксама даюць месца. Пачалі думаць, як зрабіць. Наша мама казала, што трэба зрабіць нешта з саломкі. І ведаеце, калі мы ўбралі нашу ялінку, дык людзі хадзілі і падзіўляліся, казалі, што – найпрыгажэйшая ялінка. Наш Каардынацыйны камітэт у Чыкага рабіў гэтыя ялінкі да 1999 году. Мы таксама мелі мастацкія праграмы, паказвалі нашу Куцьцю. Ялінку цяпер робіць праваслаўная царква св. Юр’я ў Чыкага. Яны там маюць дзяцей, якія танчаць беларускія танцы, нават балет”.

Беларускія жанчыны на чужыне ня толькі гаспадыні ў хаце, на якіх ляжыць клопат пра стол ды ялінку, іх займае і духоўны сэнс сьвята. Тое адчулася, калі мы патэлефанавалі ў Варшаву да спадарства Зянона Пазьняка і Галіны Вашчанкі, каб спытацца, як ім сьвяткуецца на чужыне.

(Вашчанка: ) “Для мяне Каляды – сьвята, якое складаецца з дзьвюх частак, з часткі духоўнай і часткі, якую можна назваць формай – як гэта праводзіцца. Перад Калядамі найбольш стараюся думаць пра значэньне гэтага сьвята, пра значэньне нараджэньня Хрыстовага і што ён зрабіў для чалавецтва. Як бы стараюся аналізаваць сваё жыцьцё, свае ўчынкі, ачысьціцца ад усяго не зусім можа быць правільнага, ці добрага і напоўніцца дабром. Я ў гэтыя часы найбольш неяк думаю пра сэнс і свайго жыцьця, і жыцьця нашага народа, бо менавіта за мяжою па-іншаму ўспрымаецца і ацэньваецца і народ свой, і сам ты як частка гэтага народа”.

(Сурмач: ) “Пэўна ж і як гаспадыня Вы рыхтуецеся да сьвята?”

(Вашчанка: ) “Найперш, для мяне гэта сьвяточна прыбраная хата.
Што тычыцца стала, то ён павінен быць убраны белым абрусам, пад абрус кладзем сена. Абавязкова – куцьця. Я раблю звычайна ячменную. Кісель раблю з журавінаў, бульба, капуста, буракі, можна вінэгрэт, гуркі, селядзец”.

(Сурмач: ) “Вядома, што Вы з спадаром Зянонам абодва маеце добрыя галасы, ці сьпяваеце за сталом?”

(Вашчанка: ) “Калі гэта было ў Беларусі, то гэта было і сьвята песьні. На жаль, на чужыне – не сьпяваецца”.

(Сурмач: ) “Спадарыня Галіна, якія Каляды на выгнаньні Вам запомніліся?”

(Вашчанка: ) “У гэтым замежжы, тры гады таму для мяне было самае вялікае сьвята на Каляды, калі 24 сьнежня раніцай нам пазванілі, што нашыя сябры – сям’я, прыехалі ў Варшаву па справах. Мы іх запрасілі да сябе. Гэта было шчасьце – у нашым доме людзі блізкія. Калі хоць не ў Беларусі, дык каб хоць зь беларусамі”.

Сум па Бацькаўшчыне, па родных, сябрах сёньня прысутны за сьвяточным сталом амаль у кожнай беларускай сям’і, асабліва з новай эміграцыі. Галіна Вашчанка працягвае:

(Вашчанка: ) “Мне вельмі часта, калі мы гаворым, мая сьвякроўка Ганна Яўхімаўна паўтарае адну фразу. Калі мы разьвітваемся, яна мне заўсёды кажа: “Будзь добрай думкі!” І вось калі за сталом мы дзелімся аблаткамі і жадаем адзін аднаму, што нам неабходна – гэта і ёсьць той стан добрай думкі. Я пераканалася, што думка – матэрыяльная. Трэба думаць на дабро, а дабро – аптымістычнае”.


archive
  skip it
www.svaboda.org is © 2001 Radio Free Europe/Radio Liberty, Inc. All Rights Reserved.