news programs realaudio contact archive
      Курапаты
    Выбары 2001
    Праскі акцэнт
    Экспэртыза свабоды
    Эканоміка
    Правы чалавека
    Міжнародны аддзел
    Рэгіёны

      Палітычная геаграфія
    На доўгім шляху
    Выкраданьне
    Беларусі

    Мэдыі
    Ёнас, Яніс, Янка...
    Беларускі Iнтэрнэт
    Суайчыньнікі
    У сьвет на заробкі
    Карлаў мост

    Вострая брама
    Беларуская
    Aтлянтыда

    Вольная студыя
    Краіна М
    Залаты фонд

      Сымбаль веры
    Агляд пошты
    Дазвол на выезд
    Здароўе
    Галерэя "Свабоды"

  


    Час і Хвалі
    Realaudio
    Аўдыё-архiў


    RFE/RL Newsline
    Weekday Magazine
    PBU Report
    RFE/RL Homepage
    Reprints



21 Сьнежня 2001
 
ПАД УЦІСКАМ КГБ СКОНЧЫЎ ЖЫЦЬЦЁ САМАГУБСТВАМ АКТЫВІСТ РУХУ “ЗУБР” АНДРЭЙ ЗАЙЦАЎ
Учора ў Гомелі зрабіў сабе сьмерць сябар незарэгістраванага руху супраціву "Зубр" і цэнтру "Гарт" Андрэй Зайцаў. На століку ў калідоры ляжала касэта з запісам ягонай тэлефоннай размовы з супрацоўнікам абласнога ўпраўленьня КГБ і заява ў Беларускі Гельсынскі камітэт пра абставіны ягонай вэрбоўкі як сакрэтнага пастаўшчыка інфармацыі.
 
Казімер Яноўскі, Гомель
 
Мёртвым Андрэя Зайцава першай убачыла ягоная маці Ларыса Мікалаеўна, калі напачатку 19-й гадзіны вярнулася з працы дамоў.

Сёньня, на час падрыхтоўкі гэтага рэпартажу, вынікаў экспэртызы адносна прычыны сьмерці яшчэ не было, аднак маці Зайцава сьцьвярджае, што беспарадку ў кватэры яна не заўважыла. Праўдападобна, што сын павесіўся сам.

Да абеду Андрэй хадзіў з маці на рынак, купіў сабе цыгарэты і новую запальнічку. Выразна ў той дзень бяды не адчувалася, хаця апошнім часам Андрэй быў неспакойны.

Распавядае маці Андрэя Ларыса Мікалаеўна Зайцава:

(Зайцава: ) "Вы ведаеце, я проста бачыла, што ён чагосьці баіцца. А чаго баіцца, Андрэй мне раней не казаў. Але я бачыла, што ён такі неспакойны. Мітусіцца — то туды бяжыць, то сюды. Сказаў толькі два дні назад, што яго агітавалі з КГБ стаць правакатарам. Во гэта ён мне распавёў два дні назад".

Андрэй Зайцаў распавядаў сваім сябрам, што яго вэрбаваў супрацоўнік КГБ — старшы лейтэнант Алесь Еўсьцігнееў. Андрэй на ўласныя вочы бачыў пасьведчаньне супрацоўніка КГБ на імя Еўсьцігнеева.

Першая сустрэча з гэтым супрацоўнікам, які назваўся менавіта Алесем Еўсьцігнеевым, адбылася напачатку сьнежня ў ваенкамаце, куды нечакана выклікалі 24-гадовага Андрэя Зайцава нібыта ўдакладніць месца ягонага жыхарства. Супрацоўнік даў тады Андрэю свой тэлефон у КГБ і нумар пэйджэра.

За спадаром Зайцавым цягнулася даволі цьмяная крымінальная справа пра блізкія адносіны зь дзесяціклясьніцай. 12 сьнежня закрыты суд Савецкага раёну Гомеля на падставе заявы не пацярпелай, а трэцяй асобы (пра гэтага чалавека, дарэчы, у моладзевых колах вядома, што ён негалосна супрацоўнічае з КГБ) засудзіў Зайцава на тры месяцы ізалятара. Гэта й дало падставу Алесю Еўсьцігнееву неяк шантажаваць Зайцава.

На мінулым тыдні Зайцаў запісаў тэлефонную размову са спадаром Еўсьцігнеевым. Вось частка гэтай тэлефоннай размовы:

(Зайцаў: ) "Я проста кажу апошні раз, калі захочаце са мной сустрэцца — толькі праз позвачку, праз ваша аддзяленьне Камітэту дзяржаўнай бясьпекі. Афіцыйна".

(Супрацоўнік КГБ: ) "Абавязкова. А чаго гэта ты так? Кансультаваўся з кім-небудзь?"

(Зайцаў: ) "Ды не, не кансультаваўся. Проста мне ўжо усё надакучыла. Я не хачу здаваць сваіх!"

(Супрацоўнік КГБ: ) "Ня хочаш здаваць сваіх? А ты хіба кагосьці здаваў?"

(Зайцаў: ) "Не! І не хачу!"

(Супрацоўнік КГБ: ) "А ты хочаш, каб я цябе здаў?"

(Зайцаў: ) "Каму?"

(Супрацоўнік КГБ: ) "Ах ты — бачыш, сьмелы стаў і дужы. Ну, добра, сьмелы дык сьмелы…"

Пра псыхалягічны ціск і першае знаёмства з супрацоўнікам КГБ у ваенкамаце Андрэй Зайцаў распавядаў мне ў мінулую суботу — за чатыры дні да трагедыі.

(Зайцаў: ) "Малады чалавек сядзіць. Я заходжу, за мной зачыніліся ўсе дзьверы. Памяшканьне было цалкам закрытае. І першае, што ён зрабіў — не называючы сябе, паклаў кайданкі на стол і кажа: "Да нас дайшла інфармацыя, што ў цябе дома ёсьць зброя і боепрыпасы".

Я кажу: выбачайце, вы не назвалі сябе. Тады ён назваўся: "Старшы лейтэнант Еўсьцігнееў Алесь Віктаравіч". Я стаў далей казаць, што ў мяне нічога не было і няма. Калі хочаце, кажу, паехалі да мяне дахаты, зробіце вобыск. Ён мне ў адказ: "Нічога страшнага, мы знойдзем. Усё, што трэба, знойдзем".

Ён стаў мне пагражаць: "Ты вось займаўся перадвыбарнай кампаніяй, зьвязаны з "зубрамі". Я ў адказ: а што тут такога? Ён мне: "На табе ж вісіць крымінальная справа!" Я кажу: калі вісіць, я за гэта сам адказваць буду. Ён: "Я табе прапаную: альбо ты будзеш супрацоўнічаць з намі, і я табе дапамагу, каб ты ня сеў, альбо ты сядзеш за краты, і табе там будзе яшчэ горш", — паведамляў цяпер ужо нябожчык Андрэй Зайцаў.

Начальнік абласной управы КГБ палкоўнік Анатоль Цакун падчас гутаркі заявіў, што згаданы Зайцавым тэлефон ва ўправе ёсьць, аднак няма такога супрацоўніка — Алеся Еўсьцігнеева. Начальнік схільны лічыць, што гэта нейкая правакацыя. Працягвае Анатоль Цакун:

(Цакун: ) "Я ў любым выпадку, калі хтосьці карыстаўся падробным пасьведчаньнем КГБ, буду разьбірацца".

Заўтра ў другой палове дня ў Гомелі хаваюць Андрэя Зайцава.


archive
  skip it
www.svaboda.org is © 2001 Radio Free Europe/Radio Liberty, Inc. All Rights Reserved.