news programs realaudio contact archive
      Выбары 2001
    Праскі акцэнт
    Экспэртыза свабоды
    Эканоміка
    Правы чалавека
    Міжнародны аддзел
    Рэгіёны

      Палітычная геаграфія
    На доўгім шляху
    Выкраданьне
    Беларусі

    Мэдыі
    Ёнас, Яніс, Янка...
    Беларускі Iнтэрнэт
    Суайчыньнікі
    У сьвет на заробкі
    Карлаў мост

    Вострая брама
    Беларуская
    Aтлянтыда

    Вольная студыя
    Краіна М
    Залаты фонд

      Сымбаль веры
    Агляд пошты
    Дазвол на выезд
    Здароўе
    Галерэя "Свабоды"

  


    Час і Хвалі
    Realaudio


    RFE/RL Newsline
    Weekday Magazine
    PBU Report
    RFE/RL Homepage
    Reprints



4 Чэрвеня 2001
 
Што будзе зь беларускай прэсай "пасьля Лукашэнкі?"
Удзельнікі: рэдактар часопіса "Кур'ер" Ігар Гермянчук, экспэрт Цэнтру прававой дапамогі СМІ Андрэй Бастунец.
 
Віталь Цыганкоў, Менск
 
(Цыганкоў: ) "Ужо сёньня, за некалькі месяцаў да прэзыдэнцкіх выбараў, многія ў Беларусі, людзі самых розных прафэсійных сфэраў свае асабістыя жыцьцёвыя пляны падладжваюць пад разьвіцьцё палітычных падзеяў у Беларусі.

Гэтыя мары і развагі канцэнтруюцца ў простую формулу: "А што будзе пасьля? Кім я буду пасьля? Пасьля Лукашэнкі, пасьля дыктатуры, пасьля рынкавага сацыялізму".

Наша праграма, якая прысьвечаная праблемам прэсы, разгледзіць пытаньне "Што будзе зь беларускімі мэдыямі пасьля магчымых палітычных зьменаў у нашай краіне".

Як будуць мяняцца беларускія сродкі масавай інфармацыі пасьля лібэралізацыі эканамічнага і палітычнага жыцьця ў краіне? Якія законы і якія палажэньні ў заканадаўстве трэба мяняць? Ці гатовыя, урэшце, самі супрацоўнікі мэдыяў да пераменаў?

Зразумела, што грунтоўныя перамены, якія будуць у краіне пасьля зьмены палітычнай улады, патрабуюць грунтоўнага ж падыходу. Ці ёсьць у каго-небудзь канкрэтны плян рэфармаваньня беларускіх мэдыяў?

Як гэта ні дзіўна, але такі плян ёсьць. Распрацаваны ён у Беларускай Асацыяцыі Журналістаў і называецца "Канцэпцыя рэфармаваньня заканадаўства аб СМІ". Пра яе нам распавядае Андрэй Бастунец, экспэрт Цэнтру прававой дапамогі СМІ".

(Бастунец: ) "У канцэпцыю ўваходзіць прыняцьце новых законаў аб друкаваных СМІ, аб тэлебачаньні, аб свабодзе СМІ. Наагул, закон аб свабодзе мэдыяў — фундамэнтальны акт, на якім будзе будавацца астатняе заканадаўства. Таксама закон аб дэманапалізацыі СМІ і іхнай прыватызацыі.

Аднак справа ня толькі ў назвах законаў, а ў падыходах. А падыход такі — СМІ павінны стаць незалежнымі, у тым ліку арганізацыйна — найперш ад дзяржавы".

(Цыганкоў: ) "Зараз у Беларусі найбольшыя наклады маюць менавіта дзяржаўныя газэты, якія акрамя непасрэдных бюджэтных датацыяў яшчэ й карыстаюцца ўсялякімі прывілеямі ад дзяржаўнай сыстэмы распаўсюду. Ці павінна застацца ў Беларусі дзяржаўная прэса?"

(Бастунец: ) "Я і адмыслоўцы БАЖу лічым, што не павінна заставацца дзяржаўных СМІ. І найперш трэба прыватызаваць друкаваныя СМІ. Як гэта зрабіць — гэта пытаньне іншае і даволі складанае.

Я лічу, што першым крокам яшчэ тады, калі гэтыя мэдыі будуць дзяржаўнымі, будзе замена галоўных рэдактароў. Дзяржава — заснавальнікі на падставе дзеючых кантрактаў могуць, дзе гэта будзе патрэбна, зьмяніць рэдактароў. Што будзе далей — вядома, гэта праца не аднаго дня ці месяца.

Калі гаварыць пра эканамічныя праблемы, то трэба, на наш погляд, для ўсіх СМІ на пэўны пэрыяд увесьці падатковыя ды іншыя ільготы".

(Цыганкоў: ) "Зразумела, што тут могуць быць выключэньні, зьвязаныя са своеасаблівасьцю моўнай сытуацыі ў Беларусі. Для падтрымкі пэўных культурна-асьветніцкіх мэдыяў павінен быць створаны адмысловы Фонд падтрымкі прэсы, сродкі ў які будуць паступаць у тым ліку і зь бюджэту.

Аднак, відавочна, што самая цяжкая праблема рэфармаваньня беларускай прэсы палягае не ў прыватызацыі газэтаў, а ў разьдзяржаўленьні тэлебачаньня. Ці павінна заставацца дзяржаўнае тэлебачаньне, ці можа быць прыватызаваны гэты канал?

Досьвед краінаў Усходняй Эўропы паказвае, што нават пасьля дзесяцігодзьдзя пераменаў у гэтых дзяржавах поруч з прыватнымі тэлеканаламі застаецца канал, які захоўвае статус грамадзкага".

(Бастунец: ) "Мы лічым, што павінен быць грамадзкі канал. Падыход такі — дзяржава большую частку акцыяў гэтага каналу перадае ці прадае іншым акцыянэрам.

У грамадзкім тэлебачаньні верагодна, не павінна быць замежнага капіталу. Але мусяць быць прыватныя каналы, дзе можа быць замежны капітал.

Будзе грамадзкая Рада, якая будзе кіраваць гэтым тэлебачаньнем. У Раду могуць увайсьці прадстаўнікі творчых саюзаў, вядомыя людзі".

(Цыганкоў: ) "Ці маюць інтарэс да нашых СМІ замежныя інвэстары і наколькі іхны магчымы прыход можа зьмяніць стан беларускіх мэдыяў? Звычайна адразу пасьля перамогі дэмакратычных сілаў у краінах Усходняй Эўропы там зьяўляліся заходнія інвэстыцыі ў мясцовыя СМІ. Як будзе ў Беларусі? Рэдактар часопіса "Кур’ер" Ігар Гермянчук лічыць, што сытуацыя ня вельмі адназначная".

(Гермянчук: ) "Інвэстары, безумоўна, зьявяцца і ў мэдыях, але нават у выпадку палітычнай і эканамічнай лібэралізацыі ў Беларусі гэтага ня будзе адразу — не на наступны дзень і не на наступны год. Як і ў іншых галінах, інвэстары, якія плянуюць укладаць у Беларусь грошы, будуць прыглядацца прынамсі год-два.

Акрамя таго, яны будуць глядзець, наколькі гэта прыбытковая справа. Калі ажыве рэклямны рынак, больш будзе бізнэсу і рэклямадаўцаў — тады будуць больш пэрспэктыўна выглядаць мэдыйныя праекты.

Такім чынам, ня трэба разьлічваць, што адразу пасьля палітычнай лібэралізацыі сюды адразу паваляць інвэстары".

(Цыганкоў: ) "Ці трэба ўсталёўваць абмежаваньні для замежных інвэстараў? Як павінна дзяржава ставіцца да замежнага капіталу ў СМІ? Ці можна паставіць пэўныя абмежаваньні для іх што да валоданьня беларускімі мэдыямі?"

(Бастунец: ) "Гэта пытаньне вельмі складанае. Якраз зараз у Літве адбываецца такі працэс — замежныя інвэстары пачынаюць дыктаваць умовы на рынку СМІ. Менавіта гэтую праблему зараз разглядаюць у Літве — дачыненьні з замежнікамі, а не зь дзяржавай, як у нас. Таму іхны досьвед таксама трэба ўлічваць.

Мы мяркуем, трэба будзе дапускаць замежнікаў на гэты рынак, каб ён разьвіваўся. Але трэба нейкія межы ўсталёўваць — магчыма, антыманапольнае заканадаўства, магчыма, абмежаваньне працэнтаў, якімі валодаюць замежныя інвэстары ў статутным фондзе СМІ.

У першую чаргу, канечне, гэта павінна рабіцца для телебачаньня. Што да друкаваных СМІ, то магчыма, яны могуць знаходзіцца ў рукох замежнікаў — гэта мы пакуль дапускаем".

(Цыганкоў: ) "Але Ігар Гермянчук лічыць, што ніякіх перашкодаў для інвэстараў сёньня рабіць ня трэба".

(Гермянчук: ) "Па першым часе ня трэба ўводзіць ніякіх адмысловых абмежаваньняў. Мы яшчэ ня бачым, каб нехта з інвэстараў быў гатовы сюды прыйсьці, а ўжо гаворым пра нейкія абмежаваньні. Гэта можа адштурхнуць інвэстараў. З разьвіцьцём сытуацыі гэта ўсё можна будзе карэктаваць.

Прыкладам, у польскіх мэдыях удзельнічае значны працэнт заходнеэўрапейскіх інвэстараў — і гэта не зрабіла мэдыі менш свабоднымі. Думаю, заходні інвэстар — гэта нават лепш за мясцовага алігарха, які разглядае СМІ як сродак палітычнай барацьбы і палітычнага ўплыву.

Заходнія інвэстары кіруюцца бізнэс-інтарэсамі, а не палітычнымі. У гэтым пляне яны больш пэрспэктыўныя для свабоды прэсы, чым мясцовы алігарх альбо бізнэсовец з Расеі, які таксама можа мець тут свае палітычныя інтарэсы.

Акрамя таго, нікуды мы не падзенемся без заходніх інвэстараў. Як у іншых галінах, так і ў мэдыях, толькі заходнія інвэстыцыі могуць дапамагчы хутка разьвіцца мэдыям. Асабліва гэта тычыцца электронных СМІ. Тут толькі з дапамогай заходніх грошай можна будзе дасягнуць якасьці".

(Цыганкоў: ) "Можа, хтосьці палічыць, што разважаньні пра тое, якімі будуць беларускія мэдыі пасьля Лукашэнкі маюць выключна тэарэтычны і дактрынэрскі характар. Мне ж здаецца, што такія развагі вельмі патрэбныя і своечасовыя.

Бо найгорш, калі палітыкі, заклікаючы за іх галасаваць, ня ведаюць, што рабіць з краінай, якая ім дасталася, ня маюць канкрэтнай праграмы сваіх дзеяньняў пасьля прыходу да ўлады. У беларускіх журналістаў такая праграма ёсьць".


archive
  skip it
www.svaboda.org is © 2001 Radio Free Europe/Radio Liberty, Inc. All Rights Reserved.