news programs realaudio contact archive
      Курапаты
    Выбары 2001
    Праскі акцэнт
    Экспэртыза свабоды
    Эканоміка
    Правы чалавека
    Міжнародны аддзел
    Рэгіёны

      Палітычная геаграфія
    На доўгім шляху
    Выкраданьне
    Беларусі

    Мэдыі
    Ёнас, Яніс, Янка...
    Беларускі Iнтэрнэт
    Суайчыньнікі
    У сьвет на заробкі
    Карлаў мост

    Вострая брама
    Беларуская
    Aтлянтыда

    Вольная студыя
    Краіна М
    Залаты фонд

      Сымбаль веры
    Агляд пошты
    Дазвол на выезд
    Здароўе
    Галерэя "Свабоды"

  


    Час і Хвалі
    Realaudio
    Аўдыё-архiў


    RFE/RL Newsline
    Weekday Magazine
    PBU Report
    RFE/RL Homepage
    Reprints



26 Сьнежня 2001
 
NEW YORK TIMES: “ГОЛАЕ ПАВЕТРА”
Два дні таму на борце самалёта American Airlines, які ляцеў з Парыжу, быў абясшкоджаны тэрарыст, які спрабаваў правезьці ў падэшве чаравіка выбуховае прыстасаваньне. Зноў паўстала пытаньне – ці можа быць сучасны чалавек абаронены ад тэрарыстычнага нападу? Але, выглядае, і на гэта зьвяртаюць увагу аглядальнікі, што праблема больш шырокая, чым проста забесьпечэньне бясьпекі палётаў. Наш карэспандэнт пазнаёміць вас з думкамі, выказанымі ў камэнтары газэты “New York Times”.
 
Вячаслаў Ракіцкі, Прага
 
Aглядальнік “New York Times” з іроніяй распачынае свой камэнтар. Томас Фрыдман піша, што адразу пасьля таго здарэньня на амэрыканскіх авіялініях, калі было знойдзенае выбуховае прыстасаваньне ў абцасе чаравіка тэрарыста, ён падумаў, што калі б адчыняў уласную авіялінію, то назваў бы яе: “Голае паветра”, а ў якасьці дэвізу выбраў бо дэвіз: “Кожны ляціць голым, і ніхто не хвалюецца”. Альбо: “Голае паветра, дзе на вас апрануты толькі пас бясьпекі.”

Калі б кожны ляцеў голым, то ня трэба было б хвалявацца, што пасажыр, які сядзіць побач з вамі можа мець скрынкі ці чаравікі, што могуць выбухнуць. Томас Фрыдман дадае, што такія захады зьменшылі б колькасьць патэнцыйных тэрарыстаў, якія падымаюцца ў нябёсы. І гэта было б больш цывілізавана, чым спраўджваць профілі паводле расы. А авіякампаніям больш танна абыйшлася б бясплатная хімчыстка вашага адзеньня, пакуль вы ляціце.

Лёгка зразумець гэтую іронію – як яшчэ засьцерагчыся ва ўмовах адкрытага грамадзтва ад тэрарыстаў, якія ўвесь час удасканальваюць свае тэхналёгіі, калі не распранацца кожнаму? І ці добра гэта, што Амэрыка – свабодная і адкрытая, калі кожны можа лёгка сесьці ў самалёт у Парыжы і прынесьці ў яго бомбу ў абцасе чаравікоў або падрыхтаваць напад на Ўсясьветны Гандлёвы Цэнтар зь пячоры ў Кандагары?

Так, сёньня ў ЗША добра ўсьведамляецца, што асноўная праблема Амэрыкі сёньня ў тым, што адкрытае грамадзтва заснаванае на адкрытасьці, пэўных паняцьцях этыкі і гонару, а ЗША цяпер зьвязаныя з многімі грамадзтвамі, якія ня маюць урадаў, якія маглі б забясьпечыць парадак, а таксама і з народамі, якія не паважаюць прынятыя ў Амэрыцы этычныя каштоўнасьці.

Аглядальнік “New York Times” прыводзіць у якасьці прыкладу электронныя машыны, усталяваныя на авіялініі Бостан - Нью-Ёрк -Вашынгтон. На пытаньні, зьвязаныя зь бясьпекай, што высьвятляюцца на экране, чалавек адказвае дотыкам рукі. Паняцьці самай простай праўдзівасьці і гонару закладзеныя ў гэтых новых тэхналёгіях. Але, на думку аглядальніка “New York Times”, гэтыя машыны цяпер варта паставіць у музэй і напісаць на іх: “Экспанаты з Амэрыкі да 11 верасьня 2001 году.” На гэтым сьвеце амэрыканцы не адны.

ЗША ўваходзяць у вельмі праблематычную эпоху, краіна пачынае больш востра разумець, што адбываецца вакол яе і, як свабода і парадак ідуць разам. Для Амэрыкі каб застацца Амэрыкай, свабодным і адкрытым грамадзтвам, глыбока зьвязанай са сьветам, сьвет мае быць больш упарадкаваным і кантралюемым месцам. А парадак дасягаецца двума шляхамі: ці паступова фармуецца дэмакратычнае кіраваньне, ўсталёўваюцца этычныя каштоўнасьці, ці ён насаджаецца зьверху ўніз недэмакратычнымі, аўтарытарнымі рэжымамі, якія цьвёрда кіруюць сваімі народамі.

Сёньня, у пэрыяд пасьля халоднай вайны, многія краіны, зь якімі зьвязаная Амэрыка, знаходзяцца на пераходным этапе – паміж цьвёрдым аўтарытарным парадкам і спробамі наладзіць дабраахвотнае самакіраваньне. Гэта робіць сьвет вельмі непрыбраным, тым больш, што асобныя краіны, Афганістан тут надзвычайны прыклад, ня здольныя ажыцьцявіць гэты пераход.

“New York Times” цытуе ізраільскага палітоляга Ярона Эзрахі, які лічыць, што сёньня бальшыня ўрадаў хутчэй адасабляюцца, чым кансалідуюцца. У той час, калі амэрыканскія тэхналёгіі сталіся ўнівэрсальнымі для сьвету, амэрыканская сыстэма этычных каштоўнасьцяў яшэ не прынятая ўсім сьветам. У руках злыдняў яны сталі зброяй масавага разбурэньня. Такім чынам паўстае дылема: ці Амэрыка павінна стаць менш адкрытым грамадзтвам, ці сьвет, зь якім ЗША сталі вельмі шчыльна зьвязанымі, мае быць больш кантралюемым? Або наагул трэба вучыцца жыць з больш высокімі ўзроўнямі рызыкі, чым раней?

“А мо мы ўсе ляцім голымі?” – завяршае свой камэнтар газэта “New York Times”.


archive
  skip it
www.svaboda.org is © 2001 Radio Free Europe/Radio Liberty, Inc. All Rights Reserved.